بزرگترین کاروانسرای باستانی ایران را بیشتر بشناسید

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی «دیار آفتاب»؛ روستای باغ شیخ در فاصله هشت کیلومتری ساوه و بین دو روستای احمدآباد و طراز ناهید واقع شده است و در زمره روستا‌های کویری کشور و جا‌های دیدنی ساوه به‌شمار می‌رود.

بافت تاریخی روستا دارای معماری منحصر‌به‌فرد و مشابه دیگر شهر‌ها و روستا‌های ناحیه کویری است. کوچه‌های روستا بسیار باریک هستند و با دیوار‌های نسبتاً بلند محاط می‌شوند. این کوچه‌های تنگ که گاهی امکان عبور تنها یک نفر از آن‌ها وجود دارد، در مسیر یک خط شکسته امتداد یافته‌اند.

یکی از آثار تاریخی مهم روستای باغ شیخ می‌توان به تکیه باغ شیخ و کاروانسرای عبدالغفارخان اشاره کرد که در فهرست آثار ملی ایران نیز به ثبت رسیده‌اند.

در استان مرکزی ۲۵ کاروانسرا وجود دارد که کاروانسرای باغ شیخ به دلیل معماری خاص و تکامل یافته نسبت به دیگر کاروانسرا‌ها، ویژه محسوب می‌شود.

کاروانسرای باغ شیخ، در واقع بنایی سرپاست که در مقابل آن یک پارک واقع شده است. روبروی بنا که بایستید دربی بزرگ و آهنین را در مقابل خود می‌بینید و قسمت فوقانی آن می‌توان فضایی که شاید در گذشته محل استقرار نگهبانان بوده است، را مشاهده کرد.

کاروانسرای باغ شیخ حدود ۲۰۷ سال عمر دارد و مربوط به اواخر دوره زندیه است و در ۶ کیلومتری ساوه احداث شده است که با مساحتی در حدود ۴۸۰۰ متر مربع به لحاظ معماری در زمره کاروانسرا‌های چهارایوانی اقلیم گرم و خشک ایران محسوب می‌شود.

این کاروانسرا که به بزرگترین کاروانسرای باستانی ایران شهرت دارد. از زیباترین کاروانسرا‌های واقع در دشت فلات بوده، همچنین آب انبار و حسینیه‌ای نیز در این مکان احداث شده است.

بنا دارای پلانی چهار وجهی با دو برج دوازده ضلعی در طرفین ورودی و دو برج مدور در جهت مقابل است. راه ورود به کاروانسرا از میانه ضلع جنوب شرقی بوده و این جبهه از بنا با ارتفاعی معادل دو طبقه، تشخیص ویژه یافته است. در سردر ورودی بنا جای خالی کتیبه‌ای دیده می‌شود که احتمالاً حاوی تاریخ ساخت بنا و نام بانیان آن بوده است.

نمای خارجی این ضلع از کاروانسرا از ردیف طاق نما‌هایی عمیق در طرفین سردر تشکیل شده و بر اهمیت ورودی تأکید دارد.

در قسمت ورودی بنا، هشتی وسیع و مرتفعی قرار دارد که طاق این قسمت از بنا با کاربندی و مقرنس‌های گچی و زیبا تزئین یافته است. فضا‌های دو طبقه پیرامون هشتی آن را به تیمچه‌ای کوچک تبدیل کرده است.

کلاهکی هشت وجهی در میانه طاق هشتی بر فراز نمای این جبهه بنا از داخل و خارج کاروانسرا به چشم می‌خورد. که به این ترتیب هر چند چهار نمای حیاط شکلی مشابه دارند لیکن نمای این ضلع مهمتر از دیگر نما‌ها جلوه می‌کند. بنا دارای حیاطی مربع شکل با اضلاعی در حدود ۳۷ متر است. در هر ضلع حیاط، ایوانی در میانه قرار دارد که به جز ایوان جبهه ورودی در انتهای هر ایوان اتاقی به صورت شاه نشین قرار گرفته است.

در طرفین هر کدام از ایوان‌ها سه ایوانچه که هر کدام به حجره‌ای مرتبط است قرار دارد. مجموعاً در هر ضلع از بنا شش ایوانچه و حجره ساخته شده است. در تمامی حجره‌ها برای گرمایش و طبخ غذا، بخاری دیواری تعبیه شده است.

این کاروانسرای زیبا و بزرگ در در ۱۴ مهرماه ۱۳۵۴ به ثبت ملی رسیده است.