به گفته‌ی مهدی زندیه‌وکیلی، استاندار مرکزی، استان در سال‌های اخیر همواره جزو استان‌های دارای کمترین نرخ بیکاری بوده و در برخی مناطق حتی به مرز «بیکاری صفر» نزدیک شده است.

او در عین حال اذعان کرده که «چالش بیکاران تحصیل‌کرده» در اراک و مراکز شهری همچنان باقی است و به همین منظور، جلسات مشترکی با دستگاه‌های اقتصادی و بانک‌ها برای تسهیل فعالیت واحدهای تولیدی و شرکت‌های دانش‌بنیان برگزار می‌شود. 

در مجموع، استان مرکزی در مسیر تثبیت جایگاه خود به عنوان استانی با نرخ بیکاری پایین قرار دارد، اما تداوم این روند نیازمند توجه به کیفیت اشتغال، سیاست‌های آموزشی متناسب با صنعت، و برنامه‌ریزی هدفمند برای جذب فارغ‌التحصیلان دانشگاهی است.

استان مرکزی؛ صنعتی اما کم‌تحرک در بازار کار

داده‌های مرکز آمار ایران از تابستان ۱۴۰۳ تا تابستان ۱۴۰۴ نشان می‌دهد که نرخ مشارکت اقتصادی استان مرکزی در تمام فصول پایین‌تر از میانگین کشور بوده است؛ با این حال از تابستان ۱۴۰۴ نشانه‌هایی از رشد و بازگشت تدریجی فعالیت اقتصادی در استان دیده می‌شود.

در این دوره، نرخ مشارکت اقتصادی استان از ۳۸/۵ درصد در تابستان ۱۴۰۳ به ۳۶.۳ درصد در پاییز، ۳۵/۷ درصد در زمستان و ۳۵/۶ درصد در بهار ۱۴۰۴ کاهش یافت، اما در تابستان ۱۴۰۴ با رشد مجدد به ۳۷/۲ درصد رسید. این روند نشان می‌دهد که هرچند هنوز با میانگین کشوری حدود ۴۱ درصد فاصله وجود دارد، مسیر استان در ماه‌های اخیر رو به بهبود است.

نرخ مشارکت اقتصادی ایران اگرچه در مقایسه با جهان پایین است و حول نرخ ۴۰ درصد نوسان دارد، اما در استان مرکزی این آمار پایین‌تر و به طور متوسط حدود ۳۷ درصد است.

این رقم کمتر از میانگین کشور بوده و استان مرکزی را در مقایسه با سایر استان‌های کشور در رتبه‌های انتهایی، یعنی بین ۲۷ تا ۲۹ قرار داده است. نرخ پایین مشارکت اقتصادی استان مرکزی با وجود آمار پایین بیکاری نشان می‌دهد که اقتصاد استان بیش از سایر استان‌ها درگیر بیکاری پنهان است.

بررسی وضعیت مشارکت اقتصادی استان مرکزی در یک سال اخیر نیز به وضوح این موضوع را نشان می‌دهد. در تابستان ۱۴۰۳، بالاترین نرخ مشارکت اقتصادی استان با ۳۸/۱ درصد ثبت شد، اما با ورود به فصول پاییز و زمستان، نرخ مشارکت استان به طور قابل توجهی با کاهش حدود ۳ درصدی مواجه شد و در بهار ۱۴۰۴ به ۳۵/۶ درصد رسید.

این وضعیت، در حالی که نرخ مشارکت کشور نسبتاً ثابت باقی مانده بود، باعث افزایش شکاف حضور مردم استان در صحنه اقتصادی شد. با شروع تابستان و رخداد جنگ ۱۲ روزه، مجدداً کمی رشد و کاهش شکاف مشاهده شد و استان در تابستان ۱۴۰۴ رتبه نرخ مشارکت خود را به 37/2 رساند.

استان مرکزی همواره به عنوان یکی از استان‌های صنعتی کشور شناخته می‌شود و در شاخص بیکاری عملکردی پایین‌تر از میانگین ملی دارد. با این وجود، پایین‌تر بودن نرخ مشارکت اقتصادی در مقایسه با استان‌های دیگر مانند زنجان که نرخ مشارکت بالای ۵۰ درصد دارد، پرسش‌برانگیز است.

 علت دقیق این وضعیت مشخص نیست و احتمالاً ترکیبی از عوامل اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی در آن نقش دارند. ممکن است بخشی از جمعیت فعال استان به دلیل سرخوردگی شغلی، نااطمینانی از آینده‌ی اقتصادی یا تغییرات در انگیزه‌ی کاری از بازار کار خارج شده باشند.

از سوی دیگر، تغییر ساختار جمعیت فعال، افزایش جمعیت تحصیل‌کرده‌ای که در انتظار شغل مناسب‌ترند و یا حتی نگرش‌های فرهنگی نسبت به نوع و کیفیت اشتغال نیز می‌تواند در کاهش نرخ مشارکت نقش داشته باشد.

بنابراین، پایین بودن نرخ مشارکت اقتصادی الزاماً به معنای کم‌کاری یا نبود انگیزه نیست، بلکه می‌تواند نشانه‌ای از ناهماهنگی بین ساختار بازار کار و ترکیب نیروی انسانی استان باشد؛ موضوعی که نیازمند بررسی دقیق‌تر کارشناسی و اجتماعی است. 

نرخ مشارکت اقتصادی پایین وضعیت خوبی نیست و باعث پایین ماندن رشد و ظرفیت تولیدی اقتصادی استان می‌شود و پایداری اقتصادی استان مرکزی را به خطر می‌اندازد. با توجه به صنعتی بودن استان مرکزی، توجه به افزایش این شاخص باید در اولویت برنامه‌ریزی و تصمیم‌گیری مدیران استانی قرار گیرد.

 اگر این مسیر با سیاست‌های فعال بازار کار، آموزش مهارت‌های فنی و حمایت از کسب‌وکارهای کوچک همراه شود، می‌توان امیدوار بود که در فصول آینده استان مرکزی به جایگاه شایسته‌تری در شاخص مشارکت اقتصادی برسد.

بیکاری کم، اما فرصت‌های شغلی محدود

داده‌ها حاکی است که از تابستان ۱۴۰۳ تا تابستان ۱۴۰۴، متوسط شکاف اشتغال در استان حدود ۲ درصد بوده است. این بدان معناست که با وجود نرخ پایین مشارکت اقتصادی، هنوز حدود ۲ درصد از جمعیت فعال استان مرکزی، با وجود پایین بودن جمعیت جویای کار در یک استان صنعتی، توانایی جذب در بازار کار را پیدا نکرده‌اند. 

این موضوع به وضوح ضعف این شاخص در بررسی توان واقعی اقتصاد استان را نشان می‌دهد؛ به عبارتی، حتی با نرخ بیکاری پایین، اقتصاد استان نتوانسته بخش قابل توجهی از جمعیت فعال را به کار بگیرد.

یکی از واضح‌ترین عوامل این وضعیت، عدم تطابق بین آموزش‌ها و نیازهای بازار کار است؛ به‌گونه‌ای که مهارت‌ها و تخصص‌های نیروهای فعال با فرصت‌های شغلی موجود همخوانی کافی ندارد. این موانع باید شناسایی و رفع شوند تا بتوان شاهد افزایش نرخ مشارکت و جذب اقتصادی جمعیت فعال بود.

بررسی روند یک‌ساله نیز نشان می‌دهد که استان مرکزی در پاییز و زمستان ۱۴۰۳ با کاهش جذب اقتصادی مواجه شد، اما در بهار و تابستان ۱۴۰۴ این شاخص دوباره رشد کرد. هرچند این رشد هنوز به رکورد ۳۶/۸ درصد در تابستان ۱۴۰3 نرسیده است.

اما تغییرات ایجاد شده نشان می‌دهد که سیاست‌های جدید و اقدامات اصلاحی در حال اثرگذاری هستند و با وجود ثبات نسبی شاخص‌ها در سطح کشور، وضعیت استان مرکزی به سمت نرمال شدن و بهبود حرکت می‌کند.

نیروی انسانی خارج از بازار کار؛ چهره پنهان بیکاری در استان مرکزی

در حوزه نرخ بیکاری نیز شاهد روند مثبت در استان مرکزی هستیم. بر اساس آمارها، در تابستان ۱۴۰۳، نرخ بیکاری استان مرکزی ۴/۳ درصد بود و پایین‌ترین نرخ بیکاری کشور را به خود اختصاص داد. با این حال، در پاییز و زمستان همان سال شاهد افزایش این نرخ بودیم که تا ۶/۸ درصد رسید و رتبه استان در سطح کشور به ۸ ارتقا یافت.

از آغاز سال جدید، نرخ بیکاری در استان مرکزی کاهش پیدا کرد و استان به رتبه ۳ با نرخ ۴.۹ درصد دست یافت. هرچند در تابستان شاهد افزایش اندکی در نرخ بیکاری بودیم، این روند در سراسر کشور نیز مشهود بود و رتبه استان در این بازه به ۴ رسید.

با وجود نوسانات فصلی، نرخ بیکاری استان مرکزی همچنان کمتر از میانگین کشوری است و از این جهت می‌توان وضعیت استان را از نظر اشتغال مثبت ارزیابی کرد.

با این حال، نباید فراموش کرد که پایین بودن نرخ بیکاری طبق نظریه فیلیپس با تورم رابطه معکوس دارد؛ یعنی وقتی بیکاری پایین باشد، دستمزدها افزایش یافته و فشار تورمی ایجاد می‌شود. این موضوع در گزارش‌های پیشین مرتبط با تورم استان مرکزی مشاهده شد، جایی که پایین بودن نرخ بیکاری موجب تاثیرگذاری بر افزایش تورم در حوزه خدمات استان شده بود.

علاوه بر این، نباید صرفاً به آمار رسمی اکتفا کرد، زیرا در این ارقام، بیکاری پنهان و بیکاری ساختاری موجود در استان منعکس نشده است. این بخش از جمعیت فعال که هنوز به دلایل مختلف جذب بازار کار نشده‌اند، می‌تواند بر پویایی اقتصاد و سیاست‌های اشتغال تأثیرگذار باشد و نیازمند توجه جدی در برنامه‌ریزی اقتصادی است.

حرکت تدریجی به سمت پویایی اقتصادی پایدار در استان مرکزی

تحلیل داده‌های یک سال اخیر نشان می‌دهد که بازار کار استان مرکزی با چالش‌ها و فرصت‌های همزمانی مواجه است. اگرچه نرخ مشارکت اقتصادی پایین‌تر از میانگین کشور باقی مانده و بخشی از جمعیت فعال هنوز در بازار کار حضور کامل ندارند، اما روند اخیر نویدبخش تحرک و بهبود است.

رشد دوبار نرخ مشارکت از بهار ۱۴۰۴، که سرعت بالایی دارد، نشان می‌دهد که سیاست‌ها و تغییرات ساختاری در بازار کار استان توانسته‌اند تا حدی انگیزه حضور جمعیت فعال در چرخه اقتصادی را بازگردانند.

در حوزه نرخ بیکاری، عملکرد استان قابل توجه است؛ پس از افزایش موقت بیکاری در پاییز و زمستان ۱۴۰۳، کنترل مناسب و کاهش نرخ بیکاری در سال جدید نشان‌دهنده توانایی اقتصاد استان در جذب نیروی کار است. حتی با نوسان اندک در تابستان، نرخ بیکاری استان همچنان پایین‌تر از میانگین کشوری باقی مانده و روند مثبت آن حاکی از ثبات و مدیریت کارآمد در حوزه اشتغال است.

همچنین شاخص شکاف اشتغال نشان می‌دهد که بخش کوچکی از جمعیت فعال هنوز در مسیر اشتغال کامل قرار نگرفته است، که این موضوع میتواند ناشی از موانعی چون عدم تطابق مهارت‌ها و آموزش‌ها با نیازهای بازار کار باشد ولی این موضوع نیاز به بررسی‌های دقیق‌تر دارد. 

با این حال، داده‌های اخیر حاکی از رشد دوباره جذب اقتصادی و اصلاح سیاست‌هاست، که امید به افزایش مشارکت اقتصادی و کاهش بیکاری پنهان را بیشتر کرده است.

در مجموع، می‌توان گفت که با وجود برخی محدودیت‌ها در مشارکت اقتصادی، بازار کار استان مرکزی در مسیر تثبیت و بهبود قرار دارد. اقتصاد استان توانسته نرخ بیکاری را کنترل کند و از وضعیت بحران احتمالی جلوگیری نماید، و رشد سریع مشارکت مردم در فصول اخیر نشان‌دهنده پویایی دوباره بازار کار است.

تداوم این روند نیازمند توجه به تطبیق آموزش‌ها با نیازهای صنعت، ایجاد فرصت‌های شغلی جدید و تقویت سیاست‌های حمایتی برای جمعیت تحصیل‌کرده و نیروهای فعال است تا ظرفیت اقتصادی استان به شکل کامل مورد استفاده قرار گیرد و شکاف‌های پنهان بازار کار کاهش یابد.

در نهایت، چشم‌انداز بازار کار استان مرکزی مثبت ارزیابی می‌شود و با مدیریت هوشمند و سیاست‌گذاری هدفمند، امکان تثبیت وضعیت و حرکت به سمت پویایی اقتصادی پایدار فراهم خواهد شد.

انتهای خبر/