گوهرهای تاریخی شهر اراک

اراک شهری جوان است که در دوره قاجار بنیان گذاشته شده است و در دل خود آثار گوهربار تاریخی و دیدنی جای داده است.

به گزارش خبرنگار گروه فرهنگی پایگاه خبری تحلیلی «دیار آفتاب»؛ ۲۸ اردیبهشت تا سوم خرداد ماه هفته موزه و میراث فرهنگی نامگذاری شده است.

شهر اراک، مرکز استان مرکزی است که با پیشرفت‌های حاصل شده در چند دهه اخیر، یکی از شهرهای پرجمعیت کشور به‌شمار می‌آید.

از بین شهرهای ایران، اراک شهری جوان است که در دوره قاجار بنیان گذاشته شده است و در دل خود آثار گوهربار تاریخی و دیدنی جای داده است.

از اماکن گردشگری شهر اراک می‌توان به موزه‌های این شهر که در نقاط مختلفی واقع شده‌اند اشاره کرد.

موزه‌‌های شهر اراک شامل موزه مردم‌شناسی یا حمام چهارفصل، موزه قلعه وکیل، موزه سلطان‌آباد، موزه صنایع دستی، موزه تنوع زیستی، موزه سنگ و گوهر، و موزه مفاخر است.

موزه‌های اراک در محل عمارت‌ها و ساختمان‌های از دوران قاجار به جا مانده‌اند و یا توجه به تاریخی بودن شهر اراک، همه ساله تعداد زیادی از بازدیدکنندگان برای دین آثار فرهنگی تاریخی به این شهر می‌آیند.

در ادامه به معرفی برخی از این موزه‌ها می‌پردازیم.

موزه مردم‌شناسی یا حمام چهارفصل

موزه مردم‌شناسی اراک در ساختمان «حمام‌ چهارفصل» اراک قرار دارد که با چهار طبقه در زمان ناصری قاجار بین سالهای ۱۲۹۲ تا ۱۲۹۴ ساخته شده است.

این بنا با مساحتی بیش از هزار و ۶۰۰ متر مربع بزرگترین حمام ایران محسوب می‌شود.

این حمام یکی از مهم‌ترین موزه‌های امروز اراک است.

معماری این بنا دارای ویژگی‌های منحصربه‌فردی است و از قسمت‌های مختلفی ازجمله سربینه مردانه و زنانه، گرمخانه خصوصی و عمومی، هشتی بین گرمخانه، خزینه و آب انبار تشکیل شده‌ است.

سقف تمام قسمت‌های این حمام به صورت گنبدی طاقدار و با آجر، گچ و ملات آهک و کف حمام چهارفصل با ملات آهک و ساروج و نیز سنگ سیاه ساخته شده است.

امروزه حمام چهارفصل با اشیای تاریخی مربوط به دوران قبل و بعد از اسلام در موزه مردم شناسی به موزه مردم‌شناسی اراک تبدیل شده است.

از جمله این اشیاء می‌توان به سکه‌ها، سفال‌ها، کتاب‌ها و دست‌نوشته‌ها، ظروف تحریر و ظروف مسی، حمام‌های باستانی و ده‌ها تصویر مردم‌شناسی از زمان‌های اختلاف تاریخی اشاره کرد.

همچنین در این موزه اسکلت‌های انسانی ۷ هزار و ۵۰۰ ساله کاوش شده از تپه در تپه سرسخت شازند و آثار کاوش‌شده از محوطه باستانی ذلف‌آباد فراهان در استان مرکزی به نمایش گذاشته شده است.

موزه قلعه وکیل

قلعه وکیل یکی دیگر از بناهای تاریخی شهر اراک است که به موزه تبدیل شده است که توسط یک شرکت انگلیسی سوئیسی به نام «زیگلر» در اواخر دوره قاجار ساخته شده است.

این بنا در ابتدا بسیار وسیع‌تر از بنای کنونی بوده و بسیاری از قسمت‌های آن برای رنگرزی و بافت فرش استفاده می‌شد.

پس از انحلال شرکت زیگلر، بخشی از بنای معروف به قلعه وکیل توسط حاج محمدحسین میثمی وکیل تملک شد.

هدف اصلی از راه‌اندازی این بنا ایجاد کارگاه و کارخانه مناسب برای کلیه فعالیت‌های مرتبط با قالی‌بافی بود که ساختمان فعلی آن شامل حیاط، شبستان، ایوان، همکف و بالاخانه است.

در این موزه ۲۵۰ اثر مهم و برجسته از هنرمندان استان نگهداری و در معرض دید علاقه‌مندان قرار گرفته است که این آثار شامل محصولاتی مانند قالی، قالیچه، منبت کاری، خوشنویسی، قالیچه و تابلو خط است.

موزه سلطان‌آباد

موزه سلطان‌آباد در سال ۱۳۸۴ در کاخ کاشانی در بازار اراک تأسیس شد.

سلطان‌آباد نام قدیمی شهر اراک است و این موزه برای ارج‌نهادن به هویت تاریخی شهر اراک فعالیت می‌کند.

گنجینه اشیای موزه سلطان‌آباد شامل بیش از ۱۰۰ اثر مهم و صنایع دستی از استان‌های مختلف کشور است که این اقلام شامل خوشنویسی، خیاطی، خطاطی، فلزکاری، گلدوزی، لباس قاجاریه، کتیبه‌های مختلف و تابلویی از کمال الممالک است.

آثار خوشنویسی موجود در این موزه وزن زیادی به همراه دارند و بخش مهمی از این موزه را تشکیل می‌دهند.

این موزه یکی از موزه‌های اراک محسوب می‌شود که روزانه بازدیدکنندگان زیادی را به خود جذب می‌کند.

موزه صنایع دستی

موزه صنایع دستی یکی دیگر از موزه‌های اراک است که پس از دوره قاجار به موزه تبدیل شد.

موزه صنایع دستی در محل «خانه حسن پور» ایجاد شده است که بنای این خانه در سال ۱۲۹۴ و در زمان احمدشاه قاجار ساخته شد.

این بنا از دو بخش اصلی شبستان و ایان‌نشین تشکیل شده است که با اتصال تمام نقاط محوطه اعیانی با در و پنجره‌های فراوان، مکانی مناسب برای نمایش آثار هنری است.

موزه صنایع دستی اراک در سال ۱۳۸۳ افتتاح شده است که دارای دارای پنج بخش خطوط و خوشنویسی، سفال، خشت و سرامیک، پارچه‌های دستباف سنتی، فرش و قالیچه، صنعت فلز و کمیت، صنایع چوب و نساجی است.

موزه تنوع زیستی

موزه تنوع زیستی یکی دیگر از موزه‌های شهر اراک است که رتبه نخست را در بین موزه‌های تنوع زیستی کشور دارد.

موزه تنوع زیستی در سال ۲۰۰۷ میلادی با مساحت ۲۴۵ متر مربع و سه طبقه افتتاح شد.

موزه تنوع زیستی دارای انواع سنگ‌ها و فسیل‌ها، تاکسیدرمی پستانداران و پرندگان دوره‌های مختلف تاریخی و انواع خزندگان و دوزیستان، موجودات دریایی و نرم تنان است.

گنجینه موزه تنوع زیستی اراک در مجموع شامل هزار و ۳۰۰ گونه جانوری از جمله مهره‌داران و بی‌مهرگان است و برخی از نمونه‌های در حال انقراض یا بسیار کمیاب از حیات وحش در این موزه نگهداری می‌شوند.

موزه مفاخر

موزه مفاخر یکی دیگر از موزه‌های شهر اراک است که با تغییر کاربری ساختمانی متعلق به اواخر دوره قاجار به نام «خانه خاکباز» ساخته شده است.

این موزه ۱۰ هزار متر مربع زیربنا دارد و در زمینی به وسعت ۲ هزار و ۸۰۰ متر مربع قرار گرفته است.