صنعت اراک؛ تسلیم‌ناپذیر تا آخرین نفس

شرکت آلومینیوم ایران با ۳۷ شهید، واگن‌پارس با ۳۵ شهید، آذرآب با پنج شهید، بیشترین شهدا را نه در میدان جنگ، بلکه در سنگر صنعت، تولید و تلاش، جان خود را تقدیم اسلام و وطن کردند.

محسن فرخی یکی از شاهدین بمباران کارخانه آلومینیوم اراک گفت: کارخانه آلومینیوم ایران، با وجود آسیب شدید در هنگام بمباران و شهادت پرسنل خود، همچنان ایستاد ولی تولید را متوقف نکرد.

وی ضمن معرفی خود، افزود: بنده محسن فرخی از پرسنل قدیمی شرکت آلومینیوم ایران هستم. در سال ۱۳۶۵، در بخش تعمیرات مرکزی شرکت آلومینیوم اراک فعالیت می‌کردم. هنوز هم افتخار می کنم که در همین مجموعه مشغول به کار باشم. آن روزها، شرکت آلومینیوم و به طور کلی صنایع اراک، نقش بسیار مهمی در پشتیبانی صنعتی دفاع مقدس ایفا می‌کردند.

یکی از شاهدین بمباران کارخانه آلومینیوم اراک بیان کرد: حادثه بمباران کارخانجات اراک واقعه‌ تلخ و فراموش‌نشدنی بود. صبح روز واقعه بمباران، جوّ عجیبی در کارخانه آلومینیوم حاکم بود؛ انگار همه حس می‌کردند که اتفاقی در پیش است. حدود ساعت ۹ تا ۹ و ۱۵ دقیقه صبح بود که ناگهان کارخانه آلومینیوم، هدف بمباران هوایی رژیم بعث عراق قرار گرفت. اولین نقطه‌ای که مورد اصابت قرار گرفت، خط تولید شماره یک پاتروم بود؛ جایی که آلومینیوم احیا می‌شد.

بر اثر انفجار دیواره‌های فلزی کارگاه تخریب شده بود

فرخی عنوان کرد: شدت تخریب آن نقطه در زمان بمباران فوق‌العاده بالا بود. دیواره‌های فلزی کارگاه به‌طور کامل تخریب شده بودند، سقف عظیم فلزی سالن پاتروم از جا کنده شده بود و روی دیگ‌های تولیدی سقوط کرده بود. عده‌ای از همکاران عزیز ما در همان لحظه شهید یا مجروح شدند. آنچه این حادثه را به یک فاجعه تمام‌عیار تبدیل کرد، بمباران قسمت حسابداری داخلی شرکت بود، جایی که پرسنل زیادی در آن لحظه حضور داشتند.

وی خاطرنشان کرد: در روزهای ۵ تا ۱۵ هر ماه، شرکت به پرسنل مساعده پرداخت می‌کرد. به همین دلیل، روز پنجم ماه، ده‌ها نفر از کارکنان از بخش‌های مختلف شرکت در قسمت حسابداری داخلی تجمع کرده بودند. متأسفانه، دو بمب سنگین دقیقاً در همان محل فرود آمد که صحنه بسیار دردناک و دلخراشی را به وجود آورده بود.

38 نفر در لحظه اول بمباران به شهادت رسیدند

یکی از شاهدین بمباران کارخانه آلومینیوم اراک ادامه داد: حدود ۳۷ تا ۳۸ نفر از همکاران ما در دم به شهادت رسیدند و عده زیادی هم زخمی شدند. برخی از مجروحین به درمانگاه شرکت که نزدیک به محل بمباران بود منتقل شدند، اما چون اکثر خودروها منهدم شده بودند، با وانت سیمرغ شخصی و سایر وسایل نقلیه سالم، مجروحان را به بیمارستان ولیعصر (عج) اراک منتقل کردیم. پیکر شهدا نیز تا ظهر جمع‌آوری شدند.

فرخی اظهار کرد: متأسفانه آقای شمس، رئیس بخش پرداخت حسابداری شرکت، در همان لحظه پشت میز کارشان بودند که بمب به ساختمان اصابت کرد. ایشان از چهره‌های بسیار زحمت‌کش و محبوب شرکت بودند. شهادت ایشان ضربه روحی بزرگی به همه زد.

وی مطرح کرد: یکی از نکات مهم این است که بعد از بمباران کارخانه آلومینیوم، تولید شرکت، لحظه‌ای متوقف نشد و پیوسته به کار خود ادامه داد. به دلیل اینکه اگر دستگاهی خاموش شود، راه‌اندازی مجدد آن ممکن است ماه‌ها طول بکشد. با همت بی‌نظیر پرسنل، هر کس در حد توانش تلاش کرد تا خطوط تولید را زنده نگه دارد. بعضی‌ها حتی بدون توجه به خطر بمباران‌های بعدی، در کارگاه‌ها ماندند تا تولید آلومینیوم متوقف نشود.

یکی از شاهدین بمباران کارخانه آلومینیوم اراک افزود: خانواده‌های کارکنان و کارگران کارحانه آلومینیوم که از وقوع و حادثه بمباران مطلع شده بودند، از نقاط مختلف شهر اراک به دلیل حجم زیاد مراجعه کنندگان و کم بودن وسایل نقلیه، پیاده به سمت کارخانه حرکت کردند. جلوی در کارخانه ازدحام شدیدی ایجاد شده بود. اضطراب و نگرانی در چهره همه موج می‌زد. اما از آن‌ سو، نگرانی از احتمال بمباران مجدد و آشفتگی داخل کارخانه باعث شده بود که نتوانیم اجازه ورود بدهیم. نیروی انتظامی برای مدیریت اوضاع به کمک آمد.

صنایع اراک در قلب پشتیبانی صنعتی جبهه‌ها قرار داشتند

فرخی گفت: چون صنایع اراک در قلب پشتیبانی صنعتی جبهه‌ها قرار داشتند. شرکت آلومینیوم توانسته بود آلیاژی خاص به نام آچار ۴۱۳ را تولید کند که کاربرد حیاتی در ساخت چاشنی‌ها، سر جنگی بمب‌ها و خمپاره‌ها داشت. این فلز قبلاً از خارج وارد می‌شد، اما به‌دلیل تحریم‌ها، دیگر ممکن نبود. با تلاش شبانه‌روزی مهندسان و متخصصان داخلی، موفق به بومی‌سازی ترکیب و ریخته‌گری این فلز شدیم.

وی بیان کرد: همه صنایع در اراک مکمل یکدیگر بودند. ماشین‌‌سازی اراک قطعات صنعتی عظیمی می‌ساخت که در پل‌سازی، پالایشگاه‌ها و جبهه‌ها کاربرد داشت. هپکو در ساخت ماشین‌آلات راه‌سازی فعال بود؛ بیل مکانیکی، بلدوزرو لودر برای آماده‌سازی جبهه‌ها استفاده می‌شد. آذرآب و واگن‌پارس نیز با نیروهای زبده مثل جوشکاران و تراشکاران خود، در یک کارگاه جانبی به نام شهید کیشانی، تجهیزات مورد نیاز جبهه را تولید می‌کردند.

یکی از شاهدین بمباران کارخانه آلومینیوم اراک عنوان کرد: پس از بمباران 5 مردادماه 65، پدافند هوایی قوی‌تری در اراک مستقر شد. یک آتش‌بار کامل برای دفاع از شهر و صنایع مستقر کردند. تا پایان جنگ، دشمن بارها سعی در بمباران مجدد داشت، ولی دیگر ما غافلگیر نشدیم. سیستم دفاعی آماده بود و اجازه آسیب‌های جدی داده نشد.

فرخی در پایان تصریح کرد: آن روز، برای ما روزی بود که هم ماتم گرفتیم و هم مقاومت کردیم. شهدای‌مان را از دست دادیم، اما تولید و ایستادگی را حفظ کردیم. آن‌چه دشمن از ما خواست تسلیم بود، اما ما نشان دادیم که هرگز تسلیم نخواهیم شد.

5 مردادماه ۶۵ یکی از تلخ‌ترین خاطرات عمرمان بود

احمد گرامی، یکی از شاهدین بمباران کارخانه واگن‌پارس اراک گفت: در سال ۱۳۶۵ به‌عنوان سرپرست اداری در واحد امور کارگران واگن پارس مشغول به کار بودم. روز 5 مردادماه ۶۵ یکی از تلخ‌ترین خاطرات عمر من و بسیاری از همکارانم بود. هنوز با گذشت این همه سال، ثانیه به ثانیه آن را فراموش نکرده‌ام.

وی افزود: آن روز مثل همیشه با صدای اذان صبح از بلندگوی مسجد محله‌مان بیدار شدم. وضو گرفتم و نماز خواندم. هوای آن روز، به‌شدت گرم بود، حتی برای تابستان اراک هم غیرعادی بود. بچه‌ها خواب بودند، نگاهی به چهره معصوم‌شان انداختم و آرام از خانه بیرون رفتم. سر کوچه همکاران منتظر سرویس کارخانه بودند. هوا هنوز روشن نشده بود که به واگن‌پارس رسیدیم.

کارخانه واگن‌پارس آن زمان بسیار فعال بود

یکی از شاهدین بمباران کارخانه واگن‌پارس اراک بیان کرد: کارخانه واگن‌پارس آن زمان بسیار فعال بود. ما علاوه بر تولید واگن‌های مسافری و باری، پروژه ساخت پل‌های شناور برای جبهه را هم انجام می‌دادیم. نیروهای ما واقعاً دلسوز بودند، بعضی‌ها داوطلبانه برای نصب این پل‌ها به جنوب رفته بودند.  

گرامی عنوان کرد: ساعت نزدیک به ۹ صبح بود که من در ساختمان اداری بودم. ناگهان صدای مهیبی آمد و همگان در پی صدا مهیبی که از بیرون ساختمان اداری و از محوطه کارخانه ایجاد شده بود می‌گشتند، شیشه‌ها فرو ریختند، زمین لرزید. بلافاصله از پنجره دیدم که آسمان کارخانه پر از دود و آتش شده. صدای انفجار یکی پس از دیگری می‌آمد. دشمن از ارتفاع پایین حمله کرده بود. دقت بمباران بسیار بالا بود. ساختمان‌های تولید، مونتاژ و رنگ همه هدف حلمه بمباران قرار گرفته بودند.

وی مطرح کرد: در زمان بمباران کارخانه واگن‌پارس اراک، بهت، ترس، استرس، اضطراب و ناباوری اولین واکنش همه ما بود. هیچ‌کس نمی‌دانست چه اتفاقی رخ داده. بعد از چند ثانیه، از راه‌پله، خودم را به محوطه کارخانه رساندم. کارگران مجروح روی زمین بودند. صدای ناله و فریاد همه‌جا را پر کرده بود. دود و بوی باروت تنفس را سخت کرده بود. انگار در صحرای کربلا قدم می‌زدی. تکه‌های بدن شهدا پراکنده شده بود. هنوز تصویر صورت خون‌آلود مرتضی، همکارم، جلوی چشم من هست.

یکی از شاهدین بمباران کارخانه واگن‌پارس اراک خطرنشان کرد: نیروهای امدادی کارخانه واگن‌پارس بدون دستور سریعا در محل حادثه بمباران حضور پیدا کردند و شروع به کمک کردند. بدن شهدای حادثه را با هر وسیله‌ای که در نزدیکی ما بود جمع می‌کردیم. پیکر برخی شهدا و مجروحین را با وانت، برخی را با برانکاردهای ساده به درمانگاه موقت کارخانه بردیم. بعد هم آمبولانس‌ها رسیدند. برق رفته بود، صداها در هم پیچیده بود، هیچ‌کس حالت عادی نداشت. آن روز فهمیدیم شهادت چه معنایی دارد.

35 شهید حاصل بمباران کارخانه واگن پارس اراک بود

گرامی اظهار کرد: ۳۵ نفر شهید و بالای ۲۵۰ نفر مجروح شدند. بسیاری از مجروحان قطع‌عضو یا دچار سوختگی شدید شدند. پیکر مطهر برخی از شهدای بمباران واگن‌پارس تا روزها بعد زیر آوار بود. یکی از همکاران‌مان بعد از سه روز پیدا شد. دیواری بتنی رویش افتاده بود.

وی بیان کرد: بعد از حادثه، سه روز کارخانه تعطیل شد. روابط‌عمومی، انجمن اسلامی و بسیج با همکاری هم مراسم تشییع را ترتیب دادند. یکی از صحنه‌هایی که هیچ‌گاه فراموش نمی‌کنم حضور مرحوم سرحدی‌زاده، وزیر کار وقت بود. وقتی وارد سالن مورد هدف بمباران هوایی شد، نشست روی زمین و شروع به گریه کرد. بعد هم آیت‌الله یثربی از کاشان آمدند. همه تحت تأثیر فاجعه بودند.

یکی از شاهدین بمباران کارخانه واگن‌پارس اراک گفت: با همت و جان فشانی شبانه‌روزی نیروهای باقی‌مانده و پشتیبانی جهاد سازندگی، کار بازسازی و تعمیر کارخانه واگن‌پارس شروع شد. کارگران با جان و دل برای بازسازی کارخانه کار کردند. در عرض چند ماه، خطوط تولید دوباره راه افتاد. برای اولین‌بار پناهگاه‌های صنعتی ساخته شد که منجر به تجربه‌ای گران‌بها برای کارخانجات کشور شد. برخی از همکاران حتی از گرفتن حقوق خودداری کردند تا پول صرف بازسازی شود.

گرامی افزود: بدون شک ۵ مردادماه ۶۵ برای من مثل روز عاشورا است. هر سال این روز را با بغض و اندوه به یاد می‌آورم. هنوز هم وقتی صدای شکستن دیوار صوتی را می‌شنوم، می‌ترسم. اما در عین حال، آن روز باعث شد به ایمان و وحدتمان افتخار کنیم. ما باید شهدا را یاد کنیم. هر وجب از خاک واگن‌پارس با خون پاک شهدای صنعت آغشته است.

وی در پایان تصریح کرد: اگر امروز ایران اسلامی در امنیت است، به خاطر خون همان کارگران شهیدی است که بی‌سلاح، در لباس کار، در خط تولید جان دادند. نسل امروز باید بداند که استقلال و عزت به سادگی به‌دست نیامده است. تاریخ صنعتی کشورمان نیز شهدای خود را دارد. به آن‌ها افتخار کنیم و راهشان را در صداقت، تلاش و ایمان ادامه دهیم.

انتهای خبر/