انگیزه‌های پشت پرده سرقت

به گزارش خبرنگار گروه اجتماعی پایگاه خبری تحلیلی «دیار آفتاب» حسین نوروزی در یادداشتی نوشت: سرقت، یکی از قدیمی‌ترین و رایج‌ترین جرایم در جوامع انسانی است که اغلب در نگاه عمومی، با مفاهیمی مانند فقر و نیاز مالی پیوند می‌خورد. اما روانشناسان معتقدند که انگیزه‌های سرقت تنها به بُعد مالی محدود نمی‌شود و در پس این رفتار، عوامل روانی، اجتماعی و حتی زیستی وجود دارد. درک این عوامل می‌تواند به پیشگیری از این جرم و بازپروری مجرمان کمک کند.

انگیزه‌های روانی سرقت

۱-  کمبودهای عاطفی و روانی:

بسیاری از سرقت‌ها از حس کمبود یا نارضایتی درونی ناشی می‌شوند. افراد ممکن است برای جبران احساس فقدان (مانند بی‌توجهی، طرد اجتماعی یا فقدان عشق) به سرقت روی آورند. در این حالت، اشیای دزدیده‌شده نماد چیزی است که فرد در زندگی خود فاقد آن است.

۲-  نیاز به قدرت یا کنترل:
سرقت می‌تواند راهی برای اعمال قدرت در دنیایی باشد که فرد احساس می‌کند در آن ناتوان یا نادیده گرفته شده است. به‌ویژه در مواردی که افراد در زندگی شخصی خود احساس ضعف می‌کنند، این عمل می‌تواند به‌صورت ناخودآگاه به‌عنوان تلاش برای بازپس‌گیری کنترل تعبیر شود.

۳- هیجان‌طلبی و نیاز به تحریک:
برخی افراد، به‌ویژه آن‌هایی که اختلالات رفتاری مانند شخصیت ضداجتماعی دارند، به‌دلیل هیجان ناشی از خطر و چالش، سرقت می‌کنند. این نوع سرقت اغلب از روی نیاز واقعی به اشیای دزدیده‌شده نیست، بلکه به دلیل لذت از خطرپذیری و تخطی از قوانین است.

۴- حسادت و رقابت اجتماعی:
گاهی، سرقت به‌عنوان واکنشی به مقایسه اجتماعی و حسادت بروز می‌کند. فردی که خود را در مقایسه با دیگران محروم احساس می‌کند، ممکن است از طریق سرقت تلاش کند این شکاف را پر کند.

۵- اختلالات روانی و سرقت بیمارگونه (کلپتومانیا):
در برخی موارد، سرقت ناشی از اختلال روانی مانند کلپتومانیا است. این اختلال، که با ولع شدید و ناتوانی در کنترل تمایل به سرقت مشخص می‌شود، معمولاً با پشیمانی و احساس گناه پس از عمل همراه است. برخلاف سرقت عمدی، این افراد اغلب به اشیای دزدیده‌شده نیازی ندارند.

تأثیر عوامل اجتماعی

شرایط محیطی و اجتماعی نیز نقش مهمی در شکل‌گیری گرایش به سرقت دارند. فقر، بیکاری، تبعیض اجتماعی و ناامیدی از آینده، افراد را به سمت رفتارهای مجرمانه سوق می‌دهد. وقتی فردی احساس کند که از راه‌های قانونی نمی‌تواند به نیازهای خود پاسخ دهد، ممکن است به سمت سرقت برود. این موضوع در جوامعی که نابرابری اقتصادی بیشتری دارند، بیشتر مشاهده می‌شود.

تفاوت سرقت‌های سازمان‌یافته و فردی

سرقت‌های فردی اغلب ناشی از انگیزه‌های آنی و شرایط بحرانی است، اما در مقابل، سرقت‌های سازمان‌یافته که به صورت باندی انجام می‌شوند، بیشتر بر اساس طرح‌ریزی‌های دقیق و هدفمند رخ می‌دهند. افراد دخیل در این نوع سرقت‌ها معمولاً از مهارت‌های بالاتری برخوردارند و انگیزه آن‌ها اغلب سودجویی اقتصادی است، نه رفع نیاز آنی.

راهکارهای روانشناختی برای پیشگیری از سرقت

شناخت عوامل روانی مؤثر بر سرقت به برنامه‌ریزان اجتماعی و نهادهایانتظامی وقضایی کمک می‌کند تا از وقوع این جرم پیشگیری کنند. آموزش مهارت‌های کنترل هیجانی، ارائه خدمات روان‌درمانی به افراد دارای اختلالات شخصیتی و کاهش شکاف‌های اقتصادی از جمله راهکارهایی هستند که می‌توانند نرخ سرقت را کاهش دهند.

همچنین، توجه به سلامت روان کودکان و نوجوانان در خانواده‌ها و مدارس، از شکل‌گیری این رفتار در آینده جلوگیری می‌کند.

همچنین باید بیان داشت که رویکردهای روان‌شناسی برای پیشگیری و درمان سرقت، بر شناسایی عوامل زمینه‌ای تمرکز دارند:

مشاوره و روان‌درمانی: کمک به فرد برای درک احساسات و نیازهای ناخودآگاهش

تقویت مهارت‌های اجتماعی: آموزش مهارت‌های مقابله با استرس و نارضایتی

ایجاد محیط حمایتی: کاهش احساس طرد یا فقدان در افراد

درمان اختلالات روانی: در مواردی که سرقت ناشی از اختلالاتی مانند کلپتومانیا باشد، مداخلات درمانی تخصصی ضروری است

سرقت، رفتاری است که ریشه‌های آن در فقر، نابرابری اجتماعی و اختلالات روانی نهفته است. از این رو، مقابله با آن تنها از طریق برخوردهای انتظامی و قضایی ممکن نیست و نیازمند رویکردهای روانشناختی و اجتماعی است.

اصلاح ساختارهای اقتصادی، کاهش فشارهای روانی و ارائه خدمات مشاوره‌ای به افراد پرخطر می‌تواند در کاهش این پدیده مؤثر باشد.