کار برای خدا

به گزارش خبرنگار گروه اجتماعی پایگاه خبری تحلیلی «دیار آفتاب» هر روز یک حکمت از نهج‌البلاغه امیرالمؤمنین علی (ع) را می‌خوانیم.

فَاحْذَرُوا مِنَ اللَّهِ مَا حَذَّرَکُمْ مِنْ نَفْسِهِ وَ اخْشَوْهُ خَشْیَةً لَیْسَتْ بِتَعْذِیرٍ؛ وَ اعْمَلُوا فِی غَیْرِ رِیَاءٍ وَ لَا سُمْعَةٍ، فَإِنَّهُ مَنْ یَعْمَلْ لِغَیْرِ اللَّهِ یَکِلْهُ اللَّهُ [إِلَی مَنْ] لِمَنْ عَمِلَ لَهُ. نَسْأَلُ اللَّهَ مَنَازِلَ الشُّهَدَاءِ وَ مُعَایَشَةَ السُعَدَاءِ وَ مُرَافَقَةَ الْأَنْبِیَاءِ.

ترجمه:

پس بترسید از خدا، بترسید از آن چیزها که خدا شما را از آنها بیم داده است. و بترسید، ولی نه از آن گونه که عذرخواه گناهانتان باشد. کارهای نیک به جای آورید ولی نه به قصد خودنمایی که مردم ببینند یا از دیگری بشنوند. زیرا هرکس عملی را نه برای خدا انجام دهد خدا سزای عملش را به کسی حوالت کند که به خاطر او عمل کرده است. از خدا می‌طلبم مقام و مرتبت شهیدان را و زیستن با نیکبختان را و مرافقت با پیامبران را.

شرح:

امام (علیه السلام) در ادامه این خطبه، چند توصیه اخلاقی می‌کند که تکمیلی برای بحث‌های پیشین است. نخست می‌فرماید: از خداوند بترسید، آن گونه که شما را از خویش برحذر داشته است؛ (فَاحْذَرُوا مِنَ اللهِ ما حَذَرَکُمْ مِنْ نَفْسِهِ).
این تعبیر، ممکن است اشاره به آیه شریفه (فَلیَحْذَرِ الَذینَ یُخالِفُونَ عَنْ أمرِهِ أَنْ تُصیبَهُمْ فِتْنَةٌ أَوْ یُصیبَهُمْ عَذابٌ أَلیمٌ)؛ «آنان که فرمان او را مخالفت می‌کنند، باید بترسند از این که فتنه‌ای دامن‌شان را بگیرد، یا عذابی دردناک به آنها برسد». (۱) 
یا اشاره باشد به آیه (وَ یُحَذِرُکُمُ اللهُ نَفْسَهُ و إلَی اللهِ الْمَصیرُ)؛ «خداوند، شما را از (نافرمانی) خود بر حذر می‌دارد! و بازگشت به سوی خدا است.» (۲) 
حضرت در توصیه دیگری می‌فرماید: «صادقانه، از خدا بترسید، ترسی آمیخته با توجّه به عظمت خدا! به طوری که نیازی به عذرخواهی‌های واهی نباشد؛ (وَاخْشَوْهُ خَشْیَةً لَیْسَتْ بِتَعْذیر!) (۳) 
چرا که او، از اسرار درون هر کس، آگاه است و عذرهای واقعی را از عذرهای بیهوده و نابجا، به خوبی، می‌شناسد. قابل توجّه این که در جمله سابق، سخن از «حذر» در برابر ذات پاک خداوند بود و در اینجا، سخن از خشیت است. لغت شناسان گفته‌اند که خشیت، به ترسِ آمیخته با درک عظمت گفته می‌شود، به همین دلیل، در قرآن می‌خوانیم: (إنّما یَخْشَی اللهَ مِنْ عِبادِهِ الْعُلَماءُ)؛ «از میان بندگان خدا، تنها، علما و دانشمندان، از او می‌ترسند» (۴).
ولی «حذر» در جایی گفته می‌شود که انسان به عنوان پیشگیری در مقابل خطر قطعی و یا احتمالی، خود را کنار کشد.
حضرت در سومین توصیه، اشاره به اخلاص نیّت کرده و می‌فرماید: «اعمال خود را از ریا و سُمعه، پاک کنید! چرا که هر کس، کاری برای غیر خدا انجام دهد، خداوند، او را به همان کس واگذارد؛ (وَ اعْمَلُوا فی غَیْرِ ریاء وَ لاسُمْعَة، فإنَهُ مَنْ یَعْمَلْ لِغَیْرِ اللهِ یَکِلْهُ اللهُ لِمَنْ عَمِلَ لَهُ).
آری، تنها، ترس از خدا و ترس گناه، کافی نیست؛ بلکه اَعمال صالحی باید داشت که خالی از هر گونه ریا و سُمعه باشد. ریا، به معنای خودنمایی کردن و اَعمال نیک خویش را به رخ دیگران کشیدن و برای جلب توجه این و آن کار کردن، است. و سُمعه، آن است که عملی را به خاطر خدا انجام داده، ولی سعی می‌کند که آن را به گوش دیگران برساند و از این طریق، جلب توجه آنها کند و اگر خودش، این کار را نکند باز خوشحال می‌شود که دیگران بشنوند و از او تعریف و تمجید کنند.
معروفِ میان دانشمندان، این است که سُمعه، موجب بطلان عمل نمی‌شود، ولی به هر حال، از نظر اخلاقی، باعث انحطاط روحی انسان، و چه بسا، باعث بر باد رفتن ثواب و پاداش عمل است.
امام (علیه السلام) در این عبارت، برای نفی ریا و سُمعه و نهی از آن، به دلیل لطیفی توسّل جسته، می‌فرماید که خداوند، تنها، عملی را می‌پسندد که خالص باشد و فقط برای ذات پاک او، انجام گیرد و اگر غیر خدا را در آن شریک کند، خداوند، او را به سراغ همان شریک می‌فرستد تا پاداش عملش را از او گیرد و بدیهی است او هم قادر بر پاداش نیست.
این، مضمون حدیث قدسی معروفی است که از پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله وسلم) نقل شده که خداوند متعال می‌فرماید: (أَنَا خَیرُ شریک وَ مَنْ أشْرَکَ مَعی شَریکاً فی عَمَلِهِ، فَهُوَ لِشَریکی دُونی؛ لاَنّی لاأَقْبَلُ إلاّ مَا خَلَصَ لی) (۵)؛ «من، بهترین شریکم، هر کس که در عملش، دیگری را با من شریک کند، آن عمل را، به شریکم وامی گذارم؛ چرا که من، جز عمل خالص نمی‌پذیرم.
در پایان این بخش از خطبه، امام (علیه السلام) می‌فرماید: «از خدا تقاضا می‌کنیم که درجات شهیدان و زندگی سعادت مندان و همنشینی پیامبران را، به ما عنایت فرماید! (نَسْأَلُ اللهَ مَنازِلَ الشُّهَداءِ و مُعایَشَةَ السُّعَداءِ وَ مُرافَقَةَ الاَنبیاءِ).
در حقیقت، امام (علیه السلام) این سخن را به این منظور بیان می‌کند که ارزش‌های اصیل الهی شناخته شود ودیگران نیز به او اقتدا کنند. آن ارزش‌ها، ارزش شهادت و ارزش سعادت و نیز همنشینی با پیامبران است و به یقین، هیچ یک از اینها را، بی‌حساب به کسی نمی‌دهند. قرآن مجید می‌گوید: (و مَنْ یُطِعِ اللهَ و الرَّسُولَ فَأُولئِکَ مَعَ الَّذینَ أنْعَمَ اللهُ عَلَیْهِمْ مِنَ النَّبیّینَ وَ الصِّدّیقینَ وَ الشُهَداءِ وَ الصّالِحینَ وَ حَسُنَ أُولئِکَ رَفیقاً* ذلِکَ الْفَضْلُ مِنَ اللهِ وَ کَفی بِاللهِ عَلیماً)؛ کسانی که خدا و پیامبر را اطاعت کنند، (در قیامت) همنشین کسانی خواهند بود که خداوند نعمت خویش را بر آنان تمام کرده، از پیامبران و صدّیقان و شهدا و صالحان. و آنها رفیق‌های خوبی هستند. این، موهبتی است از ناحیه خدا و همین بس که او (از حال بندگان و نیّات و اعمال‌شان) آگاه است. (۶) 
مراحل سه گانه‌ای که در کلام امام (علیه السلام) آمده – یعنی، شهادت و سعادت و همنشینی پیامبران – می‌تواند علّت و معلول هم باشد؛ چرا که شهادت، سبب سعادت و سعادت، سبب همنشینی با پیامبران می‌گردد.
و نیز، این سخن، ممکن است اشاره‌ای لطیف به حوادث آینده و شهادت امام (علیه السلام) بوده باشد.

انتهای خبر/