سیمای امام زمان(عج) در سوره بقره

به گزارش خبرنگار فرهنگی پایگاه خبری تحلیلی «دیار آفتاب»؛ آیات قرآن دارای ابعاد و لایه‌های متعددی هستند؛ گاهی هدایت آیات برای عموم مردم است که همان ظاهر آیات را شامل می‌شود و گاهی سبب هدایت برای مؤمنانی هستند که قصد دارند از درجات بالاتر هدایت بهره ببرند. از بالاترین درجات هدایت قرآن، هدایت به‌سوی اهل بیت وحی علیهم السلام و معرفت ایشان است. خداوند در سوره اسراء می‌فرماید «إِنَّهذَا الْقُرْآنَ یَهْدی لِلَتی هِیَ أَقْوَمُ»؛ یعنی این قرآن به‌سوی چیزی که با قوام است، هدایت می‌کند. امام صادق علیه‌السلام ذیل این آیه فرمود «یَهْدِی إِلَی الْإِمَام»؛ یعنی هدایت به امام می‌کند. (الکافی، ج۱، ص۲۱۶) یعنی هر که در عصر غیبت قصد دارد به‌سوی امام هدایت شود و نسبت به ایشان معرفت کسب کند، باید پای درس قرآن بنشیند، منتها نباید فراموش کرد که کلید اصلی آیات، در احادیث عترت علیهم السلام یافت می‌شود.

در آیات ۳۰ تا ۳۳ سوره بقره برای اولین بار در قرآن با معرفت و جایگاهی با عنوان «خلیفه» برخورد می‌کنیم. یک بار این آیات را مرور می‌کنیم و بعد به نکاتی اشاره می‌شود.

امام زمان(عج) در سورهٔ بقره / رفتار منافقان در برابر منجی

وَ إِذْ قَالَ رَبُّکَ لِلْمَلَائِکَةِ إِنِّی جَاعِلٌ فِی الْأَرْضِ خَلِیفَةً قَالُوا أَتَجْعَلُ فِیهَا مَنْ یُفْسِدُ فِیهَا وَیَسْفِکُ الدِّمَاءَ وَنَحْنُ نُسَبِّحُ بِحَمْدِکَ وَنُقَدِّسُ لَکَ ۖ قَالَ إِنِّی أَعْلَمُ مَا لَا تَعْلَمُونَ ﴿۳� ﴾ وَ عَلَّمَ آدَمَ الْأَسْمَاءَ کُلَّهَا ثُمَّ عَرَضَهُمْ عَلَی الْمَلَائِکَةِ فَقَالَ أَنْبِئُونِی بِأَسْمَاءِ هَٰؤُلَاءِ إِنْ کُنْتُمْ صَادِقِینَ ﴿۳۱﴾ قَالُوا سُبْحَانَکَ لَا عِلْمَ لَنَا إِلَّا مَا عَلَّمْتَنَا ۖ إِنَّکَ أَنْتَ الْعَلِیمُ الْحَکِیمُ ﴿۳۲﴾ قَالَ یَا آدَمُ أَنْبِئْهُمْ بِأَسْمَائِهِمْ ۖ فَلَمَّا أَنْبَأَهُمْ بِأَسْمَائِهِمْ قَالَ أَلَمْ أَقُلْ لَکُمْ إِنِّی أَعْلَمُ غَیْبَ السّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَأَعْلَمُ مَا تُبْدُونَ وَمَا کُنْتُمْ تَکْتُمُونَ ﴿۳۳﴾
و آن زمان را یاد آر که پروردگارت به فرشتگان گفت: به یقین جانشینی در زمین قرار می‌دهم. گفتند: آیا موجودی را در زمین قرار می‌دهی که در آن به فساد و تباهی برخیزد و به ناحق خون ریزی کند و حال آن که ما تو را همواره با ستایشت تسبیح می‌گوییم و تقدیس می‌کنیم. [پروردگار] فرمود: من [از این جانشین و قرار گرفتنش در زمین اسراری] می‌دانم که شما نمی‌دانید. (۳۰) و خدا همه نام‌ها [یِ موجودات] را به آدم آموخت؛ سپس [هویت و حقایق ذات موجودات را] به فرشتگان ارائه کرد و گفت: مرا از نام‌های ایشان خبر دهید، اگر [در ادعای سزاوار بودنتان به جانشینی] راستگویید. (۳۱) گفتند: تو از هر عیب و نقصی منزّهی، ما را دانشی جز آنچه خودت به ما آموخته‌ای نیست، یقیناً تویی که بسیار دانا و حکیمی. (۳۲) [خدا] فرمود: ای آدم! فرشتگان را از نام‌های آنان خبر بده. پس هنگامی که نام‌هایشان را به فرشتگان خبر داد [خدا] فرمود: آیا به شما نگفتم که من یقیناً نهانِ آسمان‌ها و زمین را می‌دانم، و به آنچه شما آشکار می‌کنید و به آنچه پنهان می‌دارید، دانایم؟ (۳۳) 

در آیه۳۰ خداوند خطاب به ملائک می‌فرماید من در زمین خلیفه‌ای قرار می‌دهم. ملائک به گونه‌ای اعتراض خود را می‌رسانند و خداوند می‌فرماید چیزی می‌دانم که شما نمی‌دانید.
در آیه۳۱ می‌فرماید خداوند تمام اسماء را به آدم تعلیم داد؛ این اسمای خاص را به ملائک عرضه کرد تا آنها انباء دهند، اما نتوانستند.
در آیه۳۳ خطاب به آدم علیه السلام می‌فرماید این اسماء را تو انباء بده و او توانست.

در همین سه فراز سه نکته مهم مهدوی می‌توان برداشت کرد:
خداوند برای پیشبرد برنامه‌های خود در پهنه زمین خلیفه قرار می‌دهد تا از طریق او عالم را مدیریت کند. در اوج خلفای الهی، اهل بیت وحی علیهم السلام قرار دارند و در این زمین این خلافت بر عهده امام عصر عجل الله تعالی فرجه است؛ از این جهت اهل بیت علیهم السلام خود را خلیفة الله معرفی می‌کنند. امام رضا علیه السلام در حدیث امامت می‌فرماید «إِنَّ اَلْإِمَامَةَ خِلاَفَةُ اَللَّهِ وَ خِلاَفَةُ رَسُولِ اَللَّهِ»؛ یعنی امامت، خلافت خداوند و خلافت رسول الله صلی الله علیه وآله است». در زیارت آل‌یاسین خطاب به امام عصر عجل الله تعالی فرجه می‌خوانیم «السَّلامُ عَلَیْکَ یَا خَلِیفَةَ اللّٰهِ وَ ناصِرَ حَقّه».

نکته دوم اینکه این خلیفه باید مجهز به اسمای الهی باشد، یعنی خداوند او را تعلیم اسمایی داده باشد.

نکته سوم اینکه این خلیفه باید توانی داشته باشد که ملائک فاقد آن هستند و از آن احساس عجز کنند.

با همین سه آیه می‌توان فهمید که مقام خلافت در اختیار برگزیدگان و هادیان الهی است و هیچ کسی نمی‌تواند ادعای این منصب را کند مگر اینکه واجد شرایط و ویژگی‌هایی باشد که در آیات به آن اشاره شد. بنابراین وقتی صحبت از خلیفةالله می‌شود، یعنی کسی که واجد علوم و اسمای الهی باشد و توانی داشته باشد که حتی ملائک از آن توان برخوردار نیستند و طبق آیات بعد، آنان را به سجده در برابر این مقام عالی وادارد. با این منظر بر خلاف آنچه تا کنون خواندیم و شنیدیم، نه انسان‌های عادی خلیفةالله هستند و نه این مقام با انتخاب مردم حاصل می‌شود بلکه انتخاب آن با خداوند متعال است.

تسنیم

انتهای خبر/