ایران کانون کریدور خلیج فارس – دریای سیاه

به گزارش خبرنگار گروه اقتصادی پایگاه خبری تحلیلی «دیار آفتاب» به نقل از خبرگزاری فارس، ایران با همکاری هند و ارمنستان، ابتکار منطقه‌ای کریدور چندوجهی خلیج فارس-دریای سیاه (ITC) را در سال ۲۰۱۶ مطرح کرد که خلیج فارس و جنوب ایران را به آذربایجان و ارمنستان، سپس بنادر پوتی و باتومی گرجستان و درنهایت به دریای سیاه متصل می‌کند. پس‌از حمل، محموله‌ها با استفاده از کشتی به بنادر بلغارستان، سرانجام به اتحادیه اروپا منتقل می‌شود.

این ابتکار، علاوه بر سه کشور ایران، هند و ارمنستان، منافع کشورهای جمهوری آذربایجان، گرجستان، بلغارستان و یونان را نیز دربرمی‌گیرد. همچنین در خرداد ماه سال گذشته خبر نهایی شدن سند موافقت‌نامه کریدور بین‌المللی خلیج فارس-دریای سیاه، پس از دیدار وزیروقت امور خارجه ایران و دبیرکل سازمان همکاری اقتصادی دریای سیاه اعلام شد.

در صورت تحقق راه‌اندازی کریدور خلیج‌فارس-دریای‌سیاه، هزینه‌های حمل‌ونقل و زمان تجارت بین ایران، کشورهای پیرامون آن و اتحادیه اروپا به میزان قابل توجهی کاهش پیدا می‌کند. با وجود این که آمار دقیقی برای این کریدور در حال حاضر در دسترس نیست، طبق تحقیقات انجام شده توسط فدراسیون انجمن‌های حمل‌ونقل در هند، ابتکارات مشابهی مانند INSTC صرفه‌جویی بالقوه‌ای تا ۳۰ درصد در هزینه‌ها و ۴۰ درصد در زمان ترانزیت کالا در مقایسه با مسیرهای معمولی ارائه می‌دهند.

هند به عنوان یکی از کشورهای در حال رشد اقتصاد جهانی که به تازگی انگلیس را پشت سر گذاشته و به پنجمین اقتصاد بزرگ جهان تبدیل شده است، کریدور خلیج فارس-دریای سیاه را جایگزین مناسبی برای کانال سوئز و اتصال به اروپا، در نظر گرفته است.

این هدف‌گذاری و توجه هندی‌ها را می‌توان ناشی از تحولات و وقایع جهانی به خصوص بعد از افزایش تقاضای کانال سوئز در سال ۲۰۲۱ و مسدود شدن آن، وقوع جنگ روسیه و اوکراین در سال ۲۰۲۲ و بحران دریای‌سرخ دانست.

کارشناسان معنقدند بعد از وقوع جنگ روسیه و اوکراین و محدود شدن مقصد انتهایی کریدور شمال-جنوب به روسیه برای هندی‌ها، آن‌ها تمایل خود را به استفاده از کریدور خلیج فارس-دریای سیاه و اتصال به اروپا از طریق ایران و ارمنستان نشان دادند که نشست‌های سه جانبه ایران، هند و ارمنستان حاکی از همین مسئله است.  

در چند سال گذشته به‌ویژه بعد از جنگ دوم قره‌باغ، اتحادیه اروپا تعامل خود با ارمنستان را افزایش داده و حمایت‌های توسعه‌ای و اقتصادی خود را از آن‌ها اعلام کرده است. این حمایت‌ها که در ژوئیه ۲۰۲۱ ابلاغ شد، شامل پنج طرح اقتصادی است که بر زیرساخت‌های حمل و نقلی در منطقه سیونیک ارمنستان تمرکز دارد و ساخت بزرگراه جدید ارمنستان-ایران را نیز در برمی‌گیرد.

ارمنستان که یکی از ذینفعان اصلی این کریدور به شمار می‌رود، به منافع اقتصادی، سیاسی و مهم‌تر از آن، قدرت‌نمایی در برابر اتحادیه آذربایجان و ترکیه چشم دوخته است. ارمنستان برای تحقق اهداف خود با این چالش روبه‌رو است که امکانات و زیرساخت‌های مناسبی برای ترانزیت بار از سرزمین خود را ندارد و برنامه احداث بزرگراه جدید، زمان‌بر است. لازم به ذکر است که شرکت‌های ایرانی مشارکت در احداث زیرساخت‌های مناسب در خاک ارمنستان را مدتی است که شروع کرده‌اند.

مهدی محمدی، کارشناس ترانزیت عنوان کرد کریدور خلیج فارس-دریای سیاه برای ایران به چند دلیل اهمیت راهبردی دارد: نخست آن که ایران به عنوان نقطه کانونی اتصال چهار حوضه دریایی کلیدی شامل خلیج فارس و دریای عمان، دریای خزر، دریای سیاه و دریای مدیترانه مطرح می‌شود که می‌تواند منافع اقتصادی و سیاسی خود را با ذی‌نفعان این چهار حوضه دریایی گره بزند.  

دوم آن که همکاری ایران با اتحادیه اوراسیا (EEU) ذیل دو کریدور خلیج فارس-دریای سیاه و کریدور شمال-جنوب (INSTC)، تقویت می‌شود.  

سوم آن که مسیر دسترسی ایران به غرب، مدت‌هاست که در انحصار ترکیه قرار گرفته‌است و به لحاظ امنیتی و ژئوپلیتیکی، ریسک‌هایی را برای کشور به دنبال دارد که حضور ایران در دریای‌سیاه و اتصال به کشورهای بالکان و سپس سایر کشورهای اروپایی، جایگزین مناسبی برای این انحصار است.

وی ادامه داد: در آخر آن که با وجود تهدیدهای احتمالی در دریای‌سیاه و امکان اختلال در امنیت غذایی جهان هم‌زمان با جنگ روسیه و اوکراین، ایران می‌تواند مقدمات جذب مسیر ترانزیت محصولات راهبردی از جمله غلات را از خاک خود فراهم سازد.

حسن کریم‌نیا، کارشناس حمل‌ونقل و ترانزیت اظهار کرد ایران برای بهره‌برداری از موقعیت جغرافیایی خاص خود و تحقق منافع اقتصادی آن، باید کریدورهای شمال-جنوب و کریدور خلیج فارس-دریای سیاه را هر چه سریع‌تر و به طور هم‌زمان فعال کند.  

کریم‌نیا تصریح کرد به این منظور، ایران می‌تواند از ظرفیت‌های منطقه‌ای و جهانی همچون اتحادیه اقتصادی اوراسیا و سازمان همکاری‌های شانگهای بهره گیرد تا بتواند توافق‌نامه‌های مشترکی در خصوص ترانزیت، گمرک، بیمه، بانکی میان کشورها برقرار کند و همچنین به تکمیل یا تقویت حلقه‌های ارتباطی این کریدورها بپردازد.

کریم‌نیا ادامه داد: این اقدامات، ابتکار عمل را به دست ایران خواهد داد تا بتواند جایگاه ترانزیتی و اقتصادی-سیاسی خود را در منطقه تثبیت کرده و گزینه‌های متعددی پیش رو داشته باشد.

انتهای خبر/