خانواده‌ها و بحران چهارشنبه‌سوری

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی «دیار آفتاب» حسین نوروزی رئیس مرکز مشاوره آرامش در یادداشتی نوشت: چهارشنبه آخر سال در فرهنگ ایرانی همواره با آئین‌های سنتی همراه بوده است، اما در سال‌های اخیر این مناسبت به صحنه‌ای برای بروز رفتارهای پرخطر تبدیل شده که سلامت جسم و روان افراد را تهدید می‌کند.

گزارش‌های رسمی نشان می‌دهد که هر ساله تعداد قابل توجهی از افراد، به‌ویژه نوجوانان و جوانان، در اثر استفاده از مواد محترقه دچار آسیب‌های جدی می‌شوند.

در کنار این خسارت‌های جسمی، نباید از تأثیرات روانی این حوادث بر خود فرد، خانواده‌ها و جامعه غافل شد. 

در ادامه به بررسی ریشه‌های روانشناختی رفتارهای پرخطر در این شب و ارائه راهکارهای علمی برای کاهش آسیب‌های آن می‌پردازیم.

1. هیجان‌طلبی و رفتارهای پرخطر در نوجوانان

یکی از مهم‌ترین عوامل بروز رفتارهای پرخطر در این شب، نیاز به هیجان‌طلبی است که در دوران نوجوانی به اوج خود می‌رسد.

نوجوانان برای کسب تجربه‌های جدید و افزایش حس ماجراجویی، به فعالیت‌هایی روی می‌آورند که ممکن است خطرات جبران‌ناپذیری به همراه داشته باشد. علاوه بر این، مطالعات نشان می‌دهد که نواحی مرتبط با کنترل رفتار در مغز، به‌ویژه قشر پیش‌پیشانی، در این سنین هنوز به‌طور کامل رشد نکرده است، که این امر باعث کاهش توانایی درک خطرات بلندمدت می‌شود.

2. تأثیر گروه همسالان و فشار اجتماعی

پژوهش‌ها نشان داده‌اند که یکی از مهم‌ترین دلایل گرایش نوجوانان به رفتارهای پرخطر، تأثیر گروه همسالان است.

بسیاری از نوجوانان به دلیل ترس از طرد شدن یا تمایل به جلب توجه، در فعالیت‌هایی شرکت می‌کنند که به‌تنهایی ممکن است هرگز به آن‌ها دست نزنند.

این فشار گروهی می‌تواند تصمیم‌گیری فرد را تحت تأثیر قرار داده و او را به سمت رفتارهای پرخطر سوق دهد.

علاوه بر آسیب‌های جسمی، حوادث این شب می‌تواند پیامدهای روانی متعددی به همراه داشته باشد:

1. اختلال استرس پس از سانحه  (PTSD)

 افرادی که شاهد حوادث دلخراش بوده‌اند، ممکن است علائم استرس پس از سانحه مانند کابوس‌های شبانه، اضطراب و واکنش‌های شدید به صداهای بلند را تجربه کنند

2. افسردگی و کاهش اعتمادبه‌نفس

 افرادی که دچار سوختگی یا نقص عضو می‌شوند، ممکن است با تغییر در تصویر ذهنی خود از بدنشان روبه‌رو شوند که می‌تواند منجر به کاهش عزت‌نفس و بروز افسردگی شود.

3. افزایش استرس و اضطراب در جامعه

صدای انفجارهای ناگهانی و ایجاد فضای ناامن در شهرها می‌تواند استرس عمومی را افزایش داده و به‌ویژه کودکان و سالمندان را دچار اضطراب مزمن کند.

برای کاهش رفتارهای پرخطر و آسیب‌های روانی ناشی از آن، باید اقدامات متعددی در سطح فردی، خانوادگی و اجتماعی انجام شود.

1. آگاه‌سازی و آموزش مهارت‌های خودکنترلی

آموزش مهارت‌های تنظیم هیجان و کنترل رفتارهای پرخطر در مدارس و خانواده‌ها می‌تواند تأثیر قابل توجهی در کاهش رفتارهای آسیب‌زا داشته باشد.

والدین باید با نوجوانان خود درباره پیامدهای این رفتارها گفت‌وگو کنند و به آن‌ها بیاموزند که هیجان را می‌توان از راه‌های سالم‌تری تجربه کرد.

2. نظارت والدین و ارائه جایگزین‌های ایمن

والدین باید ضمن حفظ رابطه‌ای صمیمی با فرزندان خود، نظارت غیرمستقیم بر فعالیت‌های آن‌ها داشته باشند و مشارکت در جشن‌های خانوادگی یا برنامه‌های شهری را جایگزین رفتارهای پرخطر کنند.

ایجاد فضاهای ایمن برای تخلیه هیجان، مانند برگزاری جشن‌های نورافشانی کنترل‌شده، می‌تواند از بروز رفتارهای خطرناک جلوگیری کند.

3.  افزایش آگاهی عمومی و اقدامات اجتماعی

رسانه‌ها و نهادهای آموزشی باید با تولید محتوای آگاهی‌بخش، خطرات ناشی از مواد محترقه را به‌صورت جذاب و متناسب با گروه‌های سنی مختلف ارائه دهند.

اجرای قوانین سخت‌گیرانه‌تر در زمینه فروش و استفاده از مواد محترقه خطرناک، می‌تواند میزان حوادث را کاهش دهد.

چهارشنبه آخر سال می‌تواند به یک فرصت برای شادی و همبستگی اجتماعی تبدیل شود، اما در صورت عدم آگاهی و کنترل، می‌تواند آسیب‌های جدی جسمی و روانی به همراه داشته باشد. 

رفتارهای پرخطر در این شب عمدتاً ناشی از هیجان‌طلبی، تأثیر گروه همسالان و عدم آگاهی از پیامدهای بلندمدت است.

با افزایش آگاهی عمومی، ارائه جایگزین‌های ایمن و تقویت مهارت‌های کنترل رفتار، می‌توان این مناسبت را به تجربه‌ای مثبت و ایمن برای همه افراد جامعه تبدیل کرد.