نقش شبکه‌های اجتماعی در جنگ نرم پررنگ است

استاد دانشگاه با اشاره به تلاش دشمنان برای تغییر سبک زندگی اسلامی گفت: نقش شبکه‌های اجتماعی در جنگ نرم پررنگ است.

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی «دیار آفتاب»؛ هر چند اقشار مختلفی در اینستاگرام به دلیل ظرفیت‌های که این شبکه ایجاد کرده فعالیت دارند ولی بیشتر مخاطب اینستاگرام را نوجوان ۱۸ تا ۲۹ سال تشکیل می‌دهند و بر اساس برخی اطلاعات ۵۱ درصد کاربران اینستاگرام را بانوان تشکیل می‌دهند قشری که به عنوان متولیان بخش زیادی از سبک زندگی با این فضای غیر قابل کنترل که میزان تخریب پیام‌ها بسیار زیاد است مواجه هستند.

حاذق نیکرو از فعالین حوزه رسانه و فضای مجازی در ایران است و در این عرصه دغدغه دارد و به عنوان دانشیار دانشگاه، پژوهش‌های را در حوزه فرهنگی و رسانه انجام داده‌اند. مشروح گفتگو با حمید حاذق نیکرو در ادامه از منظر شما می‌گذرد:

مطلبی که برای شروع بحث مدنظر است، چگونگی پیدایش شبکه‌های اجتماعی است

نیکرو: فضای مجازی پدیده‌ای است که در اواخر قرن بیستم به منصه‌ظهور رسید و تحقق آن را در قرن بیست و یکم شاهد بودیم به گونه‌ای که بخش زیادی از زندگی انسان‌ها را به خود معطوف کرده است و به نوعی وارد زندگی دوم شده‌ایم. یعنی در عین حالی که در فضای عینی و میدانی زندگی می‌کنیم با توجه به تحولات فضای مجازی و رسانه‌های اجتماعی در سال‌های اخیر به دلیل تنوع و جذابیتی که دارند. زندگی انسان را دچار تحول شگرفی کرده است.

از طرفی با توجه به اینکه انسان‌ها تابع جمع هستند و دوست دارند تعامل و ارتباط داشته باشند طبق آیه ۱۳ سوره حجرات که خداوند می‌فرماید «یَا أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْنَاکُمْ مِنْ ذَکَرٍ وَأُنْثَیٰ وَجَعَلْنَاکُمْ شُعُوبًا وَقَبَائِلَ لِتَعَارَفُوا ۚ إِنَّ أَکْرَمَکُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقَاکُمْ ۚ إِنَّ اللّهَ عَلِیمٌ خَبِیرٌ»، در واقع مضمون این آیه این است که ضمن اینکه از زن و مرد شما آفریده شده‌اید شما را در گروه‌های مختلف قرار داده‌ایم تا همدیگر را بشناسید و برای شناخت بیشتر فطرت خداوند با هم تعامل و ارتباط داشته باشید.

با توجه به مشخصه‌های فرهنگی، مذهبی و هویتی جامعه ایرانی وجود این شبکه اجتماعی تا چه اندازه تهدید و تا چه اندازه فرصت به‌حساب می‌آید؟

نیکرو: در خصوص اینکه فضای مجازی تهدید یا فرصت است باید گفت نظر بنده با توجه به بررسی صورت گرفته و آن چیزی که با آن مواجه هستیم یقینا این فضا هم فرصت و هم تهدید است.

شرایطی وجود دارد که اگر آن شرایط، شاخص‌ها و ویژگی‌ها مد نظر قرار گیرد و به آنها عمل شود حتما فضای مجازی بیشتر فرصت است. چرا فرصت است؟ با توجه به رسالت انقلاب اسلامی عرض می‌کنم. برای گسترش باورها و ارزش‌های اسلامی و انقلاب اسلامی یک فرصت ارزشمند است. چرا؟ چون پدیده‌ای است که از ابتدای فعالیت تا کنون در تاریخ جزو سریع‌ترین رسانه در جذب مخاطب محسوب می‌شود و خیلی از کارشناس برای اشائعه نوآوری‌ها به آن توجه دارند و از طرف دیگر برای انسان به منظور آشنایی با فرهنگ‌های مختلف و برطرف کردن نیازها یک فرصت محسوب می‌شود. البته اینها جنب مثبت است. علیرغم اینکه نکات مثبتی دارند نقش تخریب کنندگی هم دارند و می‌توانند منطق خود را به ما تحمیل کنند اگر به جوامع غربی نگاه کنید در همان اوایل دهه ۹۰ میلادی پایه‌های دمکراسی را در این کشورها تخریب کردند هر چند دمکراسوی واقعی هم نداشتند.

چرا اینستاگرام توانسته در بین جامعه ایرانی نفوذ و جای خود را باز کند چه قابلیت‌هایی باعث این استقبال و جا افتادن شده‌اند؟

نیکرو: الان فضای مجازی خصوص اینستاگرام جزو لاینفک زندگی انسان‌های شده البته جذابیت‌های این فضا به دلیل اینکه عکس و فیلم محور است بیشتر از شبکه‌های دیگر است و به مکانی برای تبادل نظر و عقاید افراد شده است و قابلیت ارتباط‌گیری با افراد را در مکان‌ها و زمان‌های مختلف با کمترین هزینه فراهم کرده است. البته تامین کردن بخش از نیازهای افراد چه در زمینه معاملات و خرید و فروش کالا و خدمات و معرفی آنها بدون نیاز داشتن به مکان و یا مجوز خاصی باعث شده است طرفداران زیادی را به جذب خود کند.

نقش شبکه‌های اجتماعی در جنگ نرم پررنگ است

اینستاگرام چگونه و تا چه اندازه توانست بر سبک زندگی ایرانیان مؤثر باشد و آیا تأثیرپذیری ایرانیان از این شبکه اجتماعی همانند سایر جوامع بوده است؟

نیکرو: تکنولوژی وقتی پدید می‌آید فرهنگ خودش را هم با خودش دارد از آنجایی که منشا این تکنولوژی غرب بود غرب هم سبک زندگی خودش دارد و در جوامعی که از این تکنولوژی‌ها استفاده می‌کنند تحت تاثیر فرهنگ غربی قرار می‌گیرند. در این ۵ دهه، با یکسری نظریه‌ها از سوی اندیشمندان غربی روبه رو بوده‌ایم. در سال ۱۹۶۵ میلادی مواجه هستیم با نظریه جهانی شدن که یک بخش از آن توسط آقای مارشال مک‌لوهان در قالب رسانه و ارتباطات نوین و تحت عنوان دهکده جهانی مطرح شد که به وقوع هم پیوست. اما با طرح این موضوع ما هم به عنوان مسلمان و معتقد به حکومت جهانی حضرت ولیعصر(عج) هستیم. اما از آنجای که آمریکا به دنبال نظم نوین جهانی با ایده و نظر خودش بود. جهانی شدن که یک پروسه بود را به پروژه تحت عنوان جهانی سازی تغییر داد بر همین اساس چند دهه قبل اعلام کرد دنیا باید همان گونه که ما فکر می‌کنیم فکر کند، همان گونه که ما غذا می‌خوریم غذا بخورد و همان طوری که ما رفتار می‌کنیم رفتار کنند و یکسری الگوها هم در همین زمینه داشتند و ارائه کردند. این یعنی چی؟ یعنی اینکه وقتی شبکه‌ای مثلا اینستاگرام که در غرب شکل گرفته است و در کشور ما هم رایج می‌شود و از کودک تا یک فرد پیر با داشتن یک گوشی می‌تواند به راحتی به این شبکه دسترسی داشته باشد و روزانه در معرض هزاران پیام جذاب قرار بگیرد بستر برای انتقال فرهنگ و سبک زندگی غرب شکل گرفته است.

چرا غرب به دنبال تغییر سبک زندگی اسلامی است؟

نیکرو: انقلاب اسلامی ایران با پیروزی خود نظریه حضرت امام(ره) مبنی بر اینکه مدیریت حاکمیت دینی قادر است جوامع، دنیا و آخرت انسان را مدیریت کند را محقق کرد و مدیریت لیبرادمکراسی را با چالش جدی مواجه کرد جوامع غربی برای اینکه با حاکمیت دینی مقابله کند درصدد تغییر سبک زندگی اسلامی با استفاده از ابزارهای مختلف خصوصا در جنگ نرم با بهره‌گیری از ابزار رسانه‌ای با راه‌اندازی شبکه‌های مختلف رسانه‌ای برآمد و در این راستا تولید بسته‌های مختلف فکری، فرهنگی، اعتقادات و ارزش‌های جوامع مختلف را با دسترسی آسان و رایگان مورد هدف قرار دادند و موفق شدند تاثیرات فرهنگی زیادی بر مردم بگذارند. در واقع این شبکه‌ها در ایران به دنبال این هستند تا انقلاب و ارزش‌های اسلامی در این شبکه‌ها منعکس نشوند و در صورت انعکاس اقدام به حذف آنها می‌کنند نمونه آن را می‌توان در حذف پست‌های شهید سلیمانی و نادر طلب‌زاده اشاره کرد.

در حال حاضر شبکه اجتماعی اینستاگرام برای کاربران چه کار ویژه‌هایی را انجام می‌دهد؟

نیکرو: اینستاگرام یک پیام رسان فوری و شبکه کاربردی است که دارای تنوع و جذابیت فراوانی است که در ابتدا برای انجام امور روزمره مورد استفاده قرار می‌گرفت و در ادامه با مقبولیتی که بین اقشار مختلف مردم پیدا کرد در امور تجار، بازرگانی و کسب و کار هم مورد توجه قرار گرفت و امروز به عنوان یک شهر بزرگ مجازی از آن یاد می‌شود.

اگر اینستاگرام وجود نداشت جامعه ایرانی چه وضعیتی داشت و آیا می‌توان بخشی از تغییرات جامعه را به اینستاگرام ارتباط داد یا خیر؟

نیکرو: سوالی که اینجا مطرح است این است که آیا نمی‌توانستیم در داخل همانند این شبکه‌ها بومی سازی کنیم تا بتوانیم نیازهای داخلی را برطرف کنیم؟ البته راه‌اندازی شبکه‌های داخلی نیازمند حمایت و پشتیبانی هست تا بتوان با پلتفرم‌های مشابه خارجی رقابت کنند موضوعی که در خصوص تعدادی از شبکه‌های داخلی که ایجاد شده انجام نشد.

مواجه‌ی حاکمیت با شبکه‌های اجتماعی تا چه اندازه درست و با توجه به ماهیت آنها بوده است؟

نیکرو: بنده معتقدم همان طور که برای حفظ خاک و استقلال کشور و مرزها هزاران جوان پاسداری می‌دهند و در این مسیر ده هزار شهید تقدیم نظام کرده‌ایم تا بیگانه‌گان به کشور تجاوز نکند تا سلب آزادی صورت نگیرید و استقلال خدشه نخورد همین موضوع را هم باید در مورد شبکه مجازی مدنظر قرار دهیم. متاسفانه به دلیل برداشت‌های نادرست و به نوعی افرادی که سودای قدرت و کسب قدرت از جایگاه دولتی و ساختارها را در دست دارند سرزمین مجازی را در اختیار دشمن قرار داده‌اند. البته با توجه به اهمیت موضوع فضای مجازی یک دهه قبل شورای عالی فضای مجازی تشکیل می‌شود و برای اینکه بتوان مصوبات را تبدیل به عمل و اقدام عملی کند مرکز ملی فضای مجازی هم تشکیل می‌شود اما دریغ از یک گام مثبت، متاسفانه در دولت قبل اعتقاد و باوری نداشتند تا جای پیش رفتند که به میدان مقابله کردن وارد شدند و حتی اختیارات ادارات کشور را در اختیار شبکه‌های خارجی قرار دادند.

اینستاگرام چگونه و تا چه اندازه توانست بر سبک زندگی ایرانیان مؤثر باشد و آیا تأثیرپذیری ایرانیان از این شبکه اجتماعی همانند سایر جوامع بوده است؟

نیکرو: در اینکه اینستاگرام در تغییر سبک زندگی افراد و بر موضوعات نظیر اختلاف و تفرقه بین اقوام تاثیرگذار است شکی نست و حتی در بحث طلاق به شدت تاثیرات شگرفی در بین خانواده‌ها داشته است. در هیچ جای دنیا شبکه‌های مجازی به اندازه ایران فعالیت‌های آزادانه ندارند. در کشور مختلف اکثرا از شبکه‌های ملی استفاده می‌کند در صورتی که بخواهند از شبکه‌های خارجی استفاده کنند با مدیریت داخلی استفاده می‌کنند.

حاکمیت همانگونه که در قابل امنیت مرز، رفاه و زندگی مردم مسئولیت دارد باید در قبال فکر و اندیشه مردم هم مسئولیت داشته باشد، قاعدتا وقتی فضای مجازی ظهور و بروز پیدا کند بخش جدای ناپذیر زندگی مردم می‌شود. متاسفانه به دلیل مسائل سیاسی و تغییر دولت باعث شده این فضا لطمه ببیند.

در بیانه گام دوم نیز رهبر معظم انقلاب توصیه می‌کنند ظرفیت‌های داخل کشور استفاده شود اگر می‌خواهید این اتفاق بیفتد و تحول ایجاد شود نیاز است محاصره تبلیغات دشمن شکست شود و امید آفرینی را ترویج دهیم. چرا که اعتقاد دارند رسانه واقعیت را به غیر واقعیت و برعکس تبدیل می‌کند در واقع جای شهید و جلاد را عوض می‌کنند.

مهم‌ترین اقشار استفاده‌کننده از اینستاگرام کدم‌اند و برای چه کار ویژه‌هایی از این پلتفرم اجتماعی استفاده می‌کنند؟

نیکرو: هر چند اقشار مختلفی در اینستاگرام به دلیل ظرفیت‌های که این شبکه ایجاد کرده فعالیت دارند ولی بیشتر مخاطب اینستاگرام را نوجوان ۱۸ تا ۲۹ سال تشکیل می‌دهند و بر اساس برخی اطلاعات ۵۱ درصد کاربران اینستاگرام را بانوان تشکیل می‌دهند قشری که به عنوان متولیان بخش زیادی از سبک زندگی با این فضای غیر قابل کنترل که میزان تخریب پیام‌ها بسیار زیاد است مواجه هستند.

با مسدودسازی اینستاگرام می‌توان به پیامدهای مطلوبی در این زمینه دست پیدا کرد؟

نیکرو: باید گفت مسدودسازی تنها راهکار نیست، استفاده از فضای مجازی و شبکه اجتماعی خصوصا اینستاگرام امروز اجتناب ناپذیر است این فضا هم فرصت و تهدید است و در صورتی که خوب مدیریت کنیم فرصت‌های بیشتر دارند.

حاکمیت باید با برنامه‌ریزی که انجام می‌دهد و با بهره‌گیری از ظرفیت همه دستگاه یکبار برای همیشه مشکلات مربوط به فضای مجازی را با ایجاد ظرفیت‌های داخلی حل کند به گونه‌ای که هم کسب و کار اقشار مختلف مردم ضربه نخورد و هم برای انتقال پیام انقلاب به مردم سراسر دنیا مورد استفاده قرار گیرد.

می‌توان با راه‌اندازی شبکه ملی اینترنت ضمن بومی‌سازی، موضوع را برای مردم تبیین کرد به عنوان مثال در شهری که آلودگی هوا وجود دارد نمی‌توان به مردم گفت که از خانه خارج نشوید تا صدمه نبینید بلکه باید با اقداماتی که صورت می‌گیرد آلودگی‌ها برطرف شود. در خصوص فضای مجازی هم باید آلودگی‌ها برطرف و مدیریت شود مردم هم باید از دولت مطالبه کنند تا آسیب‌ها کمتر شود البته حاکمیت هم باید ظرفیت‌ها و زمینه‌های اشتغال را در شبکه‌های ملی فراهم کند با این اقدامات شبکه‌های خارجی هم برای فعالیت در داخل تمکین می‌کنند و پاسخگو می‌شوند.