به گزارش خبرنگار گروه فرهنگی پایگاه خبری تحلیلی «دیار آفتاب» سبک زندگی اسلامی بر پایه تعالیم قرآن و سیره پیامبر اکرم (ص) و اهل‌بیت (ع) شکل گرفته است. این سبک، نه‌ تنها محدود به عبادات فردی نیست، بلکه تمامی ابعاد زندگی انسان از خانواده و اقتصاد گرفته تا فرهنگ و سیاست را در بر می‌گیرد و هدف نهایی آن ساختن انسانی متعادل و جامعه‌ای الهی است.

در سبک زندگی اسلامی، ارزش‌هایی مانند عدالت، قناعت، امانتداری و احترام به والدین، به‌صورت عملی در رفتارهای روزمره نمود پیدا می‌کنند. انتخاب نوع پوشش، نحوه مصرف، چگونگی تعامل با دیگران و حتی شیوه گذران اوقات فراغت، همگی تحت تأثیر همین ارزش‌ها قرار دارند. این پیوند، باعث می‌شود دین در تمامی لحظات زندگی جاری باشد.

یکی از ثمرات اصلی سبک زندگی اسلامی، آرامش روحی و اجتماعی است. فردی که بر اساس تقوا، اعتدال و معنویت زندگی می‌کند، از اضطراب‌های بیهوده و رقابت‌های ناسالم دور می‌ماند. جامعه‌ای که اعضای آن چنین رویکردی داشته باشند، از آسیب‌های فرهنگی و اخلاقی در امان مانده و مسیر پیشرفت پایدار و سعادت حقیقی را طی خواهد کرد.در این خصوص با سارا حسینی مدرس و پژوهشگر مطالعات اسلامی زنان و خانواده  به گفتگو پرداختیم که در ادامه به شرح آن می‌پردازیم.

دیارآفتاب: تعریف کلی سبک زندگی چیست؟

حسینی: سبک زندگی را می‌توان مجموعه‌ای منسجم از رفتارها و باورهای فردی و اجتماعی دانست که تمامی ابعاد زندگی انسان را در بر می‌گیرد. این مجموعه شامل روابط خانوادگی، اجتماعی، نوع تغذیه، پوشش، الگوی مصرف، سرگرمی و حتی معماری و چیدمان منزل است. افزون بر اینها، اعتقادات، گرایش‌ها و بینش‌های درونی نیز جزئی از سبک زندگی محسوب می‌شوند.

در مطالعات اجتماعی معاصر، سبک زندگی به‌عنوان یک مسئله نوظهور و پرچالش مطرح است. اما در سیره اهل‌بیت علیهم‌السلام، سبک زندگی اسلامی از ابتدا تعریف و ترسیم شده و نیازمند توجه جدی‌تر بوده است. سبک زندگی پیوندی عمیق با فرهنگ، اخلاق، ایدئولوژی، هویت، تولید و مصرف دارد و شاخص‌های آن هم در حوزه نظری و هم عینی قابل بررسی است.

شاخص‌های نظری سبک زندگی شامل ارزش‌ها و هویت می‌شود که بنیان اصلی نگرش انسان را می‌سازند. در مقابل، شاخص‌های عینی دربرگیرنده الگوهای مصرف، نحوه گذران اوقات فراغت، نوع تفریح و تعاملات اجتماعی هستند. بنابراین، برای فهم دقیق سبک زندگی، باید هم بُعد نظری و هم بُعد عملی آن در نظر گرفته شود تا تصویری کامل از رفتارهای فردی و جمعی به‌دست آید.

 
دیار آفتاب: رهبر انقلاب چه نگاهی به سبک زندگی دارند؟

حسینی: مقام معظم رهبری، سبک زندگی را عقل معاش معرفی کرده‌اند؛ یعنی نرم‌افزار تمدن اسلامی که مسیر زندگی انسان را هدایت می‌کند. ایشان سبک زندگی را در دو شاخه اصلی تقسیم‌بندی می‌کنند: سبک زندگی توحیدی و سبک زندگی غیرتوحیدی. سبک توحیدی بر اساس تعالیم قرآن و اهل بیت بنا شده، در حالی که سبک غیرتوحیدی متأثر از مکاتب مادی و فردگرایانه است.

در سبک زندگی توحیدی، سیاست، فرهنگ، اقتصاد و روابط اجتماعی همه متأثر از فرمان الهی و دستورات دینی‌اند. در مقابل، سبک غیرتوحیدی بر محور لذت‌گرایی، مصرف‌گرایی و عرفی‌سازی دین استوار است. این تفاوت بنیادین نشان می‌دهد که انتخاب سبک زندگی، در حقیقت انتخاب مسیر سعادت یا غفلت و گمراهی برای فرد و جامعه است.

سبک زندگی دینی در نگاه رهبر انقلاب، فرآیندی برای انسان‌سازی، خانواده‌سازی، جامعه‌سازی و در نهایت تمدن‌سازی است. این سبک با هدف رساندن انسان به شکوفایی فردی و اجتماعی، ساختارهای فکری و عملی او را جهت‌دهی می‌کند و بستر رسیدن به تمدن نوین اسلامی را فراهم می‌سازد. چنین نگاهی، سبک زندگی را به یک امر بنیادین و تمدنی تبدیل می‌کند.

 دیار آفتاب: مؤلفه‌های اصلی سبک زندگی دینی کدام‌اند؟

حسینی: مؤلفه‌های سبک زندگی دینی در اندیشه امام خامنه‌ای در پنج حوزه تقسیم می‌شوند: فکر و اندیشه، خلقیات فردی، خانواده، خلقیات اجتماعی و کسب‌وکار. این تقسیم‌بندی نشان می‌دهد که سبک زندگی دینی تنها محدود به عبادت یا رفتارهای فردی نیست، بلکه تمامی ابعاد حیات انسانی را در بر می‌گیرد و برای هر حوزه، شاخص‌های روشنی ارائه می‌کند.

در حوزه فکر و اندیشه، ایمان، علم، آگاهی و پرهیز از تقلید کورکورانه از مؤلفه‌های اصلی هستند. توجه به نمادهای دینی و ارزش‌های فرهنگی و تاریخی نیز جایگاه ویژه‌ای دارد. مطالعه تاریخ و استفاده از ادبیات فارسی و شعر دینی، به‌عنوان بخشی از سرمایه فرهنگی جامعه، می‌تواند به تقویت هویت دینی و ملی در سبک زندگی کمک کند.

در حوزه فردی، مؤلفه‌هایی همچون نوع پوشش، الگوی تغذیه، تفریح و مصرف اهمیت دارد. این انتخاب‌ها سبک زندگی فرد را شکل می‌دهند و نشان می‌دهند که فرد چه میزان به اصول اسلامی پایبند است. پرهیز از اسراف و تجمل‌گرایی، توجه به سلامت جسمی و روحی و انتخاب تفریحات سالم، بخش مهمی از سبک زندگی دینی در سطح فردی است.

 دیار آفتاب: خانواده چه نقشی در سبک زندگی دارد؟

حسینی: در حوزه خانواده، سبک ازدواج، روابط بین فردی و نحوه تولید و مصرف در محیط خانه اهمیت ویژه‌ای دارد. اسلام خانواده را به‌عنوان نخستین نهاد اجتماعی معرفی می‌کند و سلامت آن را ضامن سلامت جامعه می‌داند. بنابراین، اصلاح سبک زندگی خانوادگی نقشی اساسی در تحقق جامعه اسلامی ایفا می‌کند و نیازمند برنامه‌ریزی و توجه دقیق است.

خلق و خوی اجتماعی نیز بخش مهمی از سبک زندگی دینی است. انضباط اجتماعی، قانون‌مداری، رعایت حقوق دیگران و پایبندی به اخلاق اجتماعی از نشانه‌های آن به شمار می‌روند. جامعه‌ای که افراد آن به این مؤلفه‌ها پایبند باشند، از انسجام، همبستگی و اعتماد اجتماعی بیشتری برخوردار خواهد بود و توانایی مقابله با آسیب‌ها و بحران‌ها را خواهد داشت.

در حوزه کسب‌وکار، اخلاق حرفه‌ای، وجدان کاری و روحیه کار جمعی اهمیت می‌یابد. رعایت انصاف در معاملات، دوری از ربا و تقلب، احترام به حقوق کارگران و مشتریان و اهتمام به تولید سالم و مفید، شاخص‌های اصلی سبک زندگی دینی در عرصه اقتصادی است. این مؤلفه‌ها می‌توانند ضامن عدالت اقتصادی و رونق جامعه باشند.

دیار آفتاب: اصلاح سبک زندگی چگونه ممکن است؟

حسینی: نکته مهم آن است که رفتارهای سطحی و موقتی نمی‌توانند به‌عنوان سبک زندگی محسوب شوند. سبک زندگی یک پدیده عمیق و مستمر است که ریشه در بینش‌ها، ارزش‌ها و گرایش‌های درونی انسان دارد. بنابراین، اصلاح سبک زندگی باید از لایه‌های فکری و اعتقادی آغاز شود و سپس در رفتارهای بیرونی تجلی یابد.

به همین دلیل، تغییر سبک زندگی با زور، اجبار یا دستورالعمل‌های خشک امکان‌پذیر نیست. مسیر اصلاح باید از تعلیم و تربیت، پرورش فکری و آزادی اندیشه آغاز شود. اغنای عقلانی و معنوی، کلید اصلی تغییر پایدار در سبک زندگی است و تنها از این مسیر می‌توان به تحول فردی و اجتماعی دست یافت.

بر این اساس، رویکرد اخلاقی و دینی جامع‌ترین و مؤثرترین رویکرد برای اصلاح سبک زندگی است. رویکردهای علمی، سیاسی یا اقتصادی به‌تنهایی نمی‌توانند تحولی عمیق ایجاد کنند. تنها زمانی که اخلاق و دین در محوریت قرار گیرند، سبک زندگی دینی می‌تواند در سطوح فردی، خانوادگی و اجتماعی شکل بگیرد و به اصلاح پایدار منجر شود.

دیار آفتاب:  ویژگی‌ها و دستاوردهای سبک زندگی دینی چیست؟

حسینی: از ویژگی‌های مهم سبک زندگی دینی می‌توان به جامعیت آن اشاره کرد. این سبک تمامی ابعاد زندگی را شامل می‌شود؛ از مسائل فردی و خانوادگی گرفته تا اجتماعی، جهانی و حتی اخروی. سبک زندگی دینی همچنین بر اعتدال تأکید دارد؛ یعنی دوری از افراط و تفریط در تمامی امور و حرکت در مسیر میانه و متعادل.

ویژگی دیگر سبک زندگی دینی، فطرت‌گرایی است. این سبک با سرشت انسانی سازگار بوده و در هماهنگی با نیازهای طبیعی و معنوی انسان طراحی شده است. نتیجه چنین سبکی، رستگاری، آرامش، رضایت و موفقیت در زندگی است. سبک زندگی دینی با ایجاد تعادل میان دنیا و آخرت، انسان را به سوی کمال سوق می‌دهد.

سبک زندگی دینی همچنین با مقتضیات زمان و فناوری سازگار است. این ویژگی به مسلمانان امکان می‌دهد که هم‌زمان با حفظ هویت دینی خود، فرزند زمانه خویش باشند و از پیشرفت‌های علمی و فناوری برای تعالی فردی و اجتماعی بهره بگیرند. این انعطاف‌پذیری یکی از دلایل ماندگاری و پویایی سبک زندگی اسلامی است.

دیار آفتاب:  نقش تقوا در سبک زندگی چیست؟

حسینی: یکی دیگر از دستاوردهای سبک زندگی دینی، هویت‌بخشی و تقویت انسجام فردی و اجتماعی است. این سبک با تأکید بر ارزش‌های دینی، خانوادگی و ملی، مانع از استحاله فرهنگی می‌شود و جامعه را در برابر هجمه‌های فکری و فرهنگی مقاوم می‌سازد. چنین جامعه‌ای توانایی رشد و توسعه پایدار را خواهد داشت.

از نگاه رهبر انقلاب، سبک زندگی دینی به انسان کمک می‌کند تا نیازها و مشکلات جامعه را شناسایی کرده و برای حل آن‌ها بر اساس ارزش‌های دینی اقدام کند. پایبندی به اعتقادات و اصول اخلاقی، نه‌تنها فرد را به سعادت می‌رساند بلکه جامعه را نیز به سمت تعالی و پیشرفت سوق می‌دهد.

تقوا یکی از مهم‌ترین ابزارهای سبک زندگی دینی است. تقوا به معنای ترک محرمات، انجام واجبات، پرهیز از شبهات و اخلاص در عمل است. قرآن کریم بارها بر اهمیت تقوا تأکید کرده است و رهبر انقلاب نیز آن را کلید سعادت و عاقبت‌به‌خیری انسان می‌دانند. تقوا ستون اصلی سبک زندگی اسلامی محسوب می‌شود.

در نهایت، سبک زندگی دینی مسیری روشن برای دستیابی به سعادت فردی و اجتماعی فراهم می‌کند. این سبک با تکیه بر عقل معاش، ایمان، اخلاق و عمل صالح، زندگی انسان را در مسیر تعالی و آرامش قرار می‌دهد. سبک زندگی دینی نه‌تنها امروز بلکه تا ابد، راهنمای حرکت انسان در مسیر کمال خواهد بود.

انتهای خبر/