مدیریت رسانه در بحران

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی «دیار آفتاب» داود فرجی فعال و مدرس رسانه در یادداشتی نوشت: مدیریت رسانه در بحران یکی از ضروریات دنیای معاصر است به ویژه در مواقع بحرانی، اهمیت آن دوچندان می‌شود. حادثه اخیر در بندر شهید رجایی شهر بندرعباس، به عنوان یکی از مهم‌ترین بندرهای تجاری ایران، نمایانگر ضرورت‌های مدیریت مؤثر رسانه و فضای مجازی در زمان بحران است.

 این مقاله به بررسی الزامات مدیریت رسانه و فضای مجازی توسط حاکمیت و نقش انسان رسانه در این زمینه می‌پردازد.

حادثه‌ای که در بندر شهید رجایی رخ داد، به دلیل تأثیرات اقتصادی و اجتماعی، توجه گسترده‌ای را به خود جلب کرد. این حادثه نه تنها به کشتیرانی و تجارت که به چالش‌های انسانی و زیست‌ محیطی نیز منجر شد. در چنین شرایطی، مدیریت درست اطلاعات و رسانه‌ها می‌تواند باعث کاهش تنش‌ها و ناراحتی‌های عمومی گردد.

اصحاب رسانه (خبرنگاران، ویراستاران و کارشناسان رسانه‌ای) در مواقع بحران وظیفه‌ای خطیر و کلیدی بر عهده دارند. عملکرد صحیح و مؤثر آن‌ها می‌تواند تأثیرات زیادی بر مدیریت بحران و واکنش عمومی داشته باشد.

اصحاب رسانه باید به‌ سرعت و با دقت، اطلاعات صحیح و به‌روز را به جامعه منتقل کنند. این امر شامل:

گزارش به‌موقع از وقایع: ارائه اخبار فوری و معتبر در مورد وضعیت بحران و پیشرفت‌های آن.

شفاف‌سازی اطلاعات: توضیح و روشنگری درباره جزئیات و روند وضعیت جاری، تا مخاطبان از حقیقت مطلع شوند و از شایعات دوری کنند.

. کاهش تنش‌ها و اضطراب‌های عمومی

با ارائه اطلاعات روشن و مستند، اصحاب رسانه می‌توانند به کاهش تنش‌ها و اضطراب‌های عمومی کمک کنند. بطور مثال پرهیز از افراط‌گری: گزارشات باید متعادل و بر مبنای واقعیت‌ها باشد و از بزرگنمایی مشکلات پرهیز کند.

تأکید بر پیام‌های مثبت: به‌ ویژه در زمان‌های سخت، اصحاب رسانه می‌توانند بر تلاش‌های مددکاران، داوطلبان و افراد با روحیه مثبت تأکید کنند تا امید و انگیزه در جامعه حفظ شود.

. توجه به حقوق بشر و اخلاق حرفه‌ای

اصحاب رسانه باید در پوشش خبری بحران‌ها به حقوق بشر و حرمت انسان‌ها توجه کنند. این نکته، شامل موارد زیر است:

حفظ حریم خصوصی افراد: در گزارش‌ها، با احترام به حقوق افراد آسیب‌دیده و خانواده‌های آن‌ها رفتار شود.

رویکرد همدلانه و انسانی: به جای تمرکز صرف بر آمار و ارقام، به داستان‌های انسانی و تجارب فردی توجه شود تا ابعاد انسانی بحران بهتر درک شود.

. تبادل اطلاعات با نهادهای مسئول

اصحاب رسانه باید به‌عنوان پل ارتباطی بین دستگاه‌های اجرایی و جامعه عمل کنند. 

همکاری با نهادهای امدادی: تأمین اطلاعات به‌روز از نهادهای نظامی، امدادی و مسئول برای اطلاع‌رسانی به شهروندان.

گزارش مشکلات و نیازها: در حین بحران، اصحاب رسانه می‌توانند نیازها و چالش‌های موجود در جامعه را به سمع مسئولان برسانند تا به روش‌های بهتری پاسخ داده شود.

در مواقع بحران، شایعات و اطلاعات نادرست می‌توانند جو روانی را تحت تأثیر قرار دهند. وظیفه اصحاب رسانه در این مواقع بسیار مهم حساس بوده و می‌بایست الزاماتی را از قبیل موارد ذکر شده در ادامه رعایت نمایند.

تأیید اطلاعات: قبل از انتشار اخبار، باید از صحت آن‌ها اطمینان حاصل شود تا از گسترش شایعات جلوگیری شود.

آموزش جامعه: خبرنگاران باید مردم را در خصوص چگونگی شناسایی اخبار کذب و صحیح و روش‌های دسترسی به منابع معتبر آموزش دهند.

شفافیت و سرعت در ارائه اطلاعات: حاکمیت باید به‌سرعت اطلاعات صحیح و شفاف را در اختیار رسانه‌ها و عموم مردم قرار دهد. این امر به کاهش شایعات و افراطی‌گری کمک می‌کند.

هماهنگی بین نهادها: همکاری و هماهنگی بین نهادهای مختلف مانند پلیس، آتشنشانی و سازمان‌های امدادی در مدیریت بحران و اطلاع‌رسانی به جامعه ضروری است.

استفاده از توانمندی‌های فضای مجازی: فضای مجازی می‌تواند به‌عنوان یک ابزار مؤثر در اطلاع‌رسانی و پیشگیری از بحران‌ها از طریق نشر سریع خبر و آگاهی‌رسانی به مردم مورد استفاده قرار گیرد.

آموزش و آگاهی‌بخشی: حاکمیت باید دوره‌های آموزشی برای رسانه‌ها و خبرنگاران در زمینه بحران و مدیریت بحران برگزار کند تا ایشان توانایی لازم برای پوشش مناسب اخبار را پیدا کنند.

نقش انسان رسانه

انسان رسانه، به‌ عنوان واسطه‌ای بین حاکمیت و مردم، نقش حیاتی در مدیریت بحران دارد. این افراد نه تنها وظیفه دارند اخبار را منتشر کنند، بلکه باید از دقت و مسئولیت‌پذیری بالایی برخوردار باشند. برخی از وظایف اصلی انسان رسانه در چنین شرایطی عبارتند از:

تأیید اطلاعات: قبل از انتشار اخبار، باید از صحت اطلاعات اطمینان حاصل شود تا از انتشار شایعات جلوگیری گردد.

حفظ آرامش عمومی: با ارائه اطلاعات صحیح و به موقع، آنان می‌توانند به کاهش اضطراب و آشفتگی عمومی کمک کنند.

توجه به حقوق بشر: در پوشش اخبار مربوط به بحران‌ها باید به حقوق انسانی افراد توجه کرده و از افترا و توهین به شخصیت‌ها پرهیز شود.

وظایف شهروندان در مواقع بحران

در زمان بحران، شهروندان به‌ ویژه با طوفانی از اطلاعات و اخبار ضد و نقیض روبه‌رو می‌شوند که می‌تواند به ایجاد اضطراب و ناامیدی آنها منجر شود. در این شرایط، رعایت چند نکته و انجام اقداماتی می‌تواند به حفظ آرامش و کمک به جامعه موثر باشد.

آگاه‌سازی و آموزش دیگران: شهروندان باید اطلاعات صحیح را با دیگران به اشتراک بگذارند و از انتشار شایعات و اطلاعات نادرست پرهیز کنند. این عمل می‌تواند به حفظ آرامش و سازمان‌دهی مناسب کمک کند.

همدلی و حمایت از یکدیگر: در زمان بحران، همدلی و همیاری با افرادی که تحت تأثیر قرار گرفته‌اند، بسیار حیاتی است. این حمایت ممکن است شامل کمک به افراد نیازمند، ایجاد کمپین‌های جمع‌آوری کمک‌های مالی یا غذایی و حتی صرف زمان برای شنیدن مشکلات دیگران باشد.

حفظ آرامش و متانت: شهروندان باید از رفتارهای هیجانی و منفی پرهیز کنند و در تلاش باشند تا با حفظ متانت خود، به دیگران آرامش دهند.

توجه به اطلاعات رسمی: پیگیری اخبار و اطلاعات از منابع معتبر و رسمی به‌جای اعتماد به رسانه‌های غیررسمی؛ این اقدام می‌تواند از گسترش شایعات و اضطراب عمومی جلوگیری کند.

اهمیت همدلی ملی و وحدت

همدلی ملی و وحدت به‌ عنوان یک نیروی محرکه در زمان بحران می‌تواند باعث تقویت روحیه اجتماعی و افزایش امید در جامعه شود. وقتی که افراد در کنار یکدیگر قرار می‌گیرند و به‌ جای جدا شدن، به منافع مشترک می‌اندیشند، می‌توانند بر چالش‌های بزرگ فائق آیند.

تهدیدات رسانه‌های معاند

در شرایط بحران، رسانه‌های معاند و غیرمستقل ممکن است تلاش کنند تا جو روانی جامعه را آسیب‌پذیرتر کنند و با سیاه‌نمایی و گزارشات نادرست، امید به آینده را کاهش دهند.

سیاه‌نمایی از وضعیت موجود: این رسانه‌ها به‌دنبال بزرگ‌نمایی مشکلات و نقاط ضعف هستند تا ناامیدی و یأس را در جامعه گسترش دهند. در این زمان، لازم است شهروندان با دریافت اطلاعات از منابع معتبر و با روحیه قوی به مقابله با این نوع فعالیت‌ها بپردازند.

ترویج شایعات و اطلاعات نادرست: آسیب‌زایی این رسانه‌ها بیشتر در زمان‌هایی مثل بحران‌ها است، به همین دلیل ضرورت ایجاب می‌کند که شهروندان از منابع رسمی و معتبر اطلاعات بگیرند و از پخش شایعات پرهیز کنند.

تضعیف انسجام اجتماعی: رسانه‌های معاند ممکن است به دنبال ایجاد تفرقه و اختلاف بین گروه‌های مختلف اجتماعی باشند. همدلی و همبستگی ملی می‌تواند این تلاش‌ها را خنثی کند.

مدیریت رسانه در بحران، به ویژه در حوادثی مانند حادثه بندر شهید رجایی، نیازمند همکاری مؤثر بین حاکمیت، رسانه‌ها و مردم است. با رعایت الزامات مدیریتی و توجه به نقش انسان رسانه، می‌توان به بهبود مدیریت بحران و کاهش آثار منفی آن کمک کرد.

در نهایت، بحران فرصتی است برای بررسی نقاط ضعف و بهبود فرآیندهای مدیریت در آینده. در زمان بحران، وظایف شهروندان در کنار حاکمیت و رسانه‌ها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. با درک مسئولیت‌ها و همدلی در جامعه، می‌توان بر چالش‌ها فائق آمد و جو روانی مثبت را حفظ کرد.

همچنین، آگاهی نسبت به تهدیدات رسانه‌های معاند و داشتن روحیه‌ای مثبت و سازنده ضرورت دارد، به‌ طوری که همه در کنار یکدیگر برای تکمیل فرآیند مدیریت بحران تلاش کنند.