دولت در تحقق وعده‌های جمعیتی ناکام ماند

ابراهيم فتحى در گفتگو با خبرنگار  پایگاه خبری تحلیلی «دیار آفتاب» در خصوص سیاست‌های افزایش جمعیت گفت: اجرای قانون جوانی جمعیت و خانواده از سال ۱۴۰۱ با هدف مقابله با بحران کاهش موالید در کشور کلید خورد. این قانون، بازنگری‌شده نسخه‌ای قدیمی‌تر بود که تلاش داشت با افزودن مشوق‌های جدیدی، از جمله اعطای زمین، خودرو و تسهیلات ویژه برای کارمندان، اساتید دانشگاه و دانشجویان، موجی از امید را در دل خانواده‌ها ایجاد کند.

وى افزود: با وجود این، اجرای عملی این مشوق‌ها با مشکلات متعددی مواجه شد. نمونه بارز آن، وعده اعطای خودرو به مادران بود که به‌دلیل حجم بالای متقاضیان به قرعه‌کشی کشیده شد و عملاً بسیاری از واجدین شرایط از آن محروم ماندند.

چالش‌های اجرای قانون جوانی جمعیت

دبير جوانى جمعيت خمین بیان کرد: در بخش واگذاری زمین نیز دولت نتوانست عملکرد موفقی از خود نشان دهد. به‌طور خاص، در استان مرکزی، کمبود زمین مناسب موجب شد وعده اعطای زمین برای خانواده‌های فرزندآور روی زمین بماند. این وضعیت، برخلاف انتظارات، نه تنها انگیزه ایجاد نکرد بلکه به حس ناامیدی و دلسردی عمومی دامن زد.

فتحی عنوان کرد: یکی از پیامدهای منفی این وضعیت، تغییر ذهنیت مردم نسبت به فرزندآوری است. بسیاری از خانواده‌ها که پیش‌تر با آرامش بیشتری به تولد فرزندان فکر می‌کردند، حالا به‌واسطه بدقولی‌ها و خلف وعده‌های مکرر دولت، دچار نوعی بی‌اعتمادی و حتی لجبازی اجتماعی شده‌اند که پیامد آن کاهش چشمگیر نرخ زاد و ولد در سال ۱۴۰۳ است.

وی تصریح کرد: از سوی دیگر، فضای فرهنگی کشور هنوز تحت تأثیر شعار قدیمی «فرزند کمتر، زندگی بهتر» قرار دارد. این ذهنیت، به‌ویژه در نسل جوان و تحصیل‌کرده، ریشه دوانده و با وجود تلاش‌های فرهنگی پراکنده، هنوز جای خود را به گفتمان جدید جمعیت‌محور نداده است.

تأثیر بحران اقتصادی بر فرزندآوری

روانشناس و دبیر جوانى جمعيت خاطرنشان کرد: همچنین باید توجه داشت که بحران اقتصادی نیز همچنان سایه سنگینی بر تصمیمات خانوارها انداخته است. بسیاری از خانواده‌ها با تنگنای معیشتی دست و پنجه نرم می‌کنند و به همین دلیل، فرزند بیشتر را به‌منزله افزایش هزینه‌ها و فشارهای اقتصادی می‌دانند؛ موضوعی که عزم ملی را برای تغییر این نگرش می‌طلبد.

فتحی افزود: با وجود همه مشکلات، آموزه‌های دینی ما بر رزاق بودن خداوند تأکید دارند. فرهنگ دینی ما باور دارد که روزیِ انسان‌ها به‌دست خداوند است و ترس از آینده نباید مانع از فرزندآوری شود. اما این فرهنگ، نیاز به تقویت و حمایت دارد؛ نه صرفاً از طریق پوستر و سخنرانی، بلکه با ارائه الگوهای موفق و ملموس.

وی گفت: بخش مهمی از کم‌کاری‌ها نیز مربوط به حوزه رسانه و گفتمان‌سازی است. دستگاه‌های اجرایی که وظیفه ترویج فرهنگ فرزندآوری را بر عهده دارند، عملاً به چند پوستر، چند جمله کلیشه‌ای و چند همایش محدود بسنده کرده‌اند؛ در حالی که جامعه امروز نیازمند روایت‌های واقعی و انگیزه‌بخش از خانواده‌های پرجمعیت موفق است.

روانشناس و دبير جوانى جمعيت بیان کرد: تشویق‌های معنوی نیز یکی از حلقه‌های مفقوده این فرآیند است. در شرایطی که ابزارهای مالی و اقتصادی ناکارآمد شده‌اند، می‌توان با الگوسازی فرهنگی، ایجاد حس افتخار در مادران و معرفی سبک زندگی پرجمعیت به‌عنوان یک ارزش اجتماعی، نقش مؤثری در تغییر نگرش جامعه ایفا کرد.

کاهش آمار سقط جنین در ایران

فتحی تصریح کرد: با این‌حال، در میان همه نقاط ضعف، نقطه امیدی نیز دیده می‌شود. اقدامات صورت‌گرفته در زمینه کاهش آمار سقط جنین، نشان‌دهنده پیشرفت‌هایی است. به‌ویژه همزمان با روز ماما در پانزدهم اردیبهشت، برخی گزارش‌ها از کاهش چشمگیر آمار سقط غیرقانونی خبر می‌دهند که نتیجه فرهنگ‌سازی نسبی در این حوزه است.

وی گفت: گزارش‌های رسمی نشان می‌دهد که در سال‌های گذشته، بخش قابل توجهی از تولدهای بالقوه به‌دلیل سقط از بین می‌رفتند. اما حالا، با سخت‌گیری‌های قانونی و ارتقای سطح آگاهی عمومی، این روند تا حدی کنترل شده و می‌توان آن را یک موفقیت نسبی تلقی کرد.

روانشناس و دبير جوانى جمعيت بیان کرد: با این‌حال، کنترل سقط جنین به‌تنهایی نمی‌تواند بحران جمعیتی کشور را برطرف کند. راه‌حل این معضل، یک برنامه‌ریزی دقیق، واقع‌گرایانه و هماهنگ میان تمام ارکان اجرایی، فرهنگی و اقتصادی کشور است؛ برنامه‌ای که باید از وعده‌های غیرقابل تحقق فاصله بگیرد و بر واقعیت‌های اجتماعی استوار باشد.

فتحی در پایان اظهار کرد: در نهایت، به نظر می‌رسد که با گذشت سه سال از آغاز رسمی قانون جوانی جمعیت، کشور هنوز در مرحله شعار و طرح‌های ناتمام باقی مانده است. اگر این وضعیت تغییر نکند، باید منتظر روزهای سخت‌تری در آینده نزدیک باشیم؛ روزهایی که ایران را با کاهش جمعیت جوان، افزایش سالمندان و رکود اقتصادی روبه‌رو می‌کند.

انتهای خبر/