به گزارش خبرنگار گروه اجتماعی پایگاه خبری تحلیلی «دیار آفتاب» حسین معافی مدرس دانشگاه و پژوهشگر هوش مصنوعی در یادداشتی نوشت: در عصر حاضر، دنیای کشاورزی به سرعت از شخم و کود ساده عبور کرده و وارد دوره‌ای شده که داده، تحلیل و تصمیم‌های هوشمند، نقشِ پیش‌رانِ تولید را به‌عهده گرفته‌اند.

فناوری‌هایی مانند هوش مصنوعی (AI) و اینترنت اشیاء، با کمک حسگرها، شبکه‌های ارتباطی و الگوریتم‌های یادگیری ماشینی، امکان می‌دهند تا فرآیندهای کشاورزی از کاشت تا برداشت با دقت و بهینگی بیشتری اجرا شوند.  

در ایران نیز، با چالش‌هایی مانند محدودیت منابع آب، خاک‌های مستعد کمتر و تغییرات اقلیمی پرشتاب، این ابزارها می‌توانند فُرصت تبدیل محسوب شوند تا کشاورزی سنتی به سمت «کشاورزی هوشمند» حرکت کند.  

کاربردهای هوش مصنوعی در کشاورزی

۱. پایش و تحلیل خاک، آب و شرایط اقلیمی

با نصب حسگرهایی نظیر رطوبت سنج خاک، دما و نور، داده‌های مزرعه به‌صورت لحظه-ای جمع‌آوری می‌شوند و الگوریتم‌های هوش مصنوعی آن‌ها را تحلیل می‌کنند تا پیشنهادهایی مثل «چه زمانی آبیاری شود»، «چه مقدار کود مصرف شود» یا «آیا خاک نیاز به اصلاح دارد» ارائه دهند.  

۲. تشخیص زودهنگام آفت‌ها و بیماری‌ها

با استفاده از عکس‌برداری پهپادی یا تصاویر دوربینی و الگوریتم‌های بینایی کامپیوتری، گیاهانی که علائم اولیه بیماری یا آفت را نشان می‌دهند شناسایی می‌شوند و کشاورزان می‌توانند سریع‌تر واکنش دهند.  

۳. بهینه‌سازی مصرف منابع

با تحلیل داده‌های تاریخی و بلادرنگ، هوش مصنوعی می‌تواند مصرف آب، کود و سم را به حداقل برساند و در عین حال عملکرد محصول را افزایش دهد، یعنی تولید بیشتر با هزینه کمتر.  

۴. پیش‌بینی عملکرد محصول و زمان برداشت

هوش مصنوعی می‌تواند بر اساس داده‌های اقلیمی، خاک و رشد گیاه، زمان مناسب برداشت را پیشنهاد دهد یا حتی میزان محصول را تخمین بزند؛ این امر برای برنامه‌ریزی فروش و بازار بسیار حیاتی است.  

وضعیت ایران و ابزارهای بومی

در ایران نیز گام‌هایی در زمینه «کشاورزی هوشمند» برداشته شده است و چند نمونه جالب وجود دارد:

دانا کشاورز: این سامانه که توسط شرکت ایرانی در رفسنجان توسعه یافته، نخستین هوش مصنوعی تخصصی در حوزه کشاورزی کشور است. این ابزار قادر است به سوالات کشاورزان پاسخ دهد، مانند «چه زمانی آبیاری کنم؟»، «چه نوع کود مصرف کنم؟»، «چگونه آفات را کنترل کنم؟» و به‌صورت هوشمند بهینه‌سازی انجام دهد.
 
این سامانه با هدف افزایش بهره‌وری، کاهش هزینه‌ها و کمک به تصمیم‌گیری دقیق‌تر تولید شده است.  

باغبون: یک پلتفرم جامع هوشمند برای کشاورزی و باغداری در ایران است که علاوه بر خدمات مشاوره آنلاین، بخش تحلیل هوشمند دارد که با داده‌های خاک، آب، بیماری و آفات کار می‌کند.  

با این اپلیکیشن، کشاورزان می‌توانند در انجمنی تخصصی با هم‌صحبت شوند، دانش را به اشتراک بگذارند و از سامانه تحلیل شده برای مدیریت مزرعه بهره‌مند شوند.  

سامانه‌های هوشمند آبیاری و سنسورمحور: برخی طرح‌ها در ایران با بهره‌گیری از هوش مصنوعی تلاش کرده‌اند تا آبیاری را دقیق‌تر کنند، به‌طوری که میزان و زمان آبیاری براساس نیاز گیاه و شرایط محیطی تنظیم شود.  

کشاورزی هوشمند با بهره‌گیری از هوش مصنوعی به این معناست که مزرعه دیگر تنها «زمین و گیاه» نیست؛ بلکه «سیستم پیچیده‌ای از داده، تحلیل و تصمیم‌گیری» است.

ایران با ابزارهایی مانند «دانا کشاورز» و «باغبون» در مسیر ورود به این نسل نوین قرار گرفته است. اگر زیرساخت‌ها گسترش یابد، آموزش فراهم شود و سرمایه‌گذاری شکل گیرد، می‌توان امید داشت که کشاورزی ایران نه تنها پاسخگوی نیاز داخلی باشد، بلکه در میان کشورهایی که با چالش‌های منابع طبیعی روبرو هستند، به مدل تبدیل شود.